Báo cáo Giải pháp nâng cao chất lượng dạy học trong một số bài giảng khó của Chương III: ADN và Gen môn Sinh học 9

 Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam
 Độc lập – Tự do – Hạnh Phúc
 *******
 I- SƠ YẾU LÍ LỊCH 
Họ và tên: Nguyễn Thị Hậu
Sinh ngày: 01/05/1985
Năm vào ngành: 31/8/2007
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên – Trường THCS Châu Sơn
Trình độ chuyên môn: Đại Học
Hệ đào tạo : Từ xa
Khen thưởng (Ghi hình thức cao nhất): 
- Đạt danh hiệu lao động tiên tiến cấp huyện – năm học 2011- 2012
- Đạt danh hiệu giáo viên dạy giỏi cấp huyện
 1 dạy ra sao? Đó là điều trăn trở với mỗi giáo viên trong các tiết dạy. Chính điều 
này đòi hỏi mỗi giáo viên cần luôn tự đổi mới mình, linh hoạt trong việc tiếp cận 
với các ứng dung CNTT. Mỗi giáo viên có thể tìm tòi cùng với sự hỗ trợ của các 
phần mềm: Violet, power pord, .... đồng thời vận dụng các phương pháp thảo 
luận nhóm, hỏi đáp, thuyết trình... sẽ làm bài dạy của các tiết sinh học trở lên 
sinh động, học sinh có thể dễ dàng hình dung được các khái niệm, cơ chế hoạt 
động ở cấp độ tế bào, cấp độ phân tử. Như vậy bài giảng của giáo viên sẽ thành 
công hơn học sinh sẽ có ấn tượng sâu sắc về bài học.
 Có một thực tế là ở các trường THCS việc ứng dụng CNTT trong dạy học 
môn sinh học không còn là điều mới lạ, tuy nhiên để thường xuyên thực hiện 
việc này không phải tất cả các giáo viên đều thực hiện được vì để có một bài dạy 
sinh động ứng dụng CNTT giáo viên phải đầu tư nhiều thời gian, công sức, và 
còn cả các kĩ năng soạn bài giảng điện tử...... Bên cạnh đó còn có một số giáo 
viên trong quá trình soạn giảng bài dạy PowerPord đã đưa ra số lượng hình ảnh, 
âm thanh, sơ đồ quá nhiều hoặc trùng lặp với nội dung ghi bảng dẫn đến tình 
trạng : Chiếu – chiếu hoặc chiếu - chép dẫn đến hiệu của của việc ứng dụng 
CNTT trong tiết dạy không mang lại hiệu quả cao. 
 Trong một vài năm trực tiếp giảng dạy môn sinh học 9 tôi đã luôn cập 
nhật, tìm tòi nguồn thông tin, để xây dựng các bài giảng sinh học 9 đặc biệt là 
các bài giảng khó, trừu tượng để tạo những bài giảng thực sự sinh động và mang 
lại hiệu quả trong mỗi tiết dạy của mình và cũng không đòi hỏi việc đầu tư quá 
nhiều thời gian và công sức. Kết quả đó đã thực sự được khẳng định khi học 
sinh học không còn cảm thấy các tiết sinh học về phân tử, tế bào là khó là trừu 
tượng... 
 Xuất phát từ thực tế như vậy, tôi đã chọn đề tài:
 “ Giải pháp nâng cao chất lượng dạy học trong một số bài giảng khó của 
 Chương III: ADN và Gen – Môn Sinh học 9”
 Để chia sẻ với bạn bè, đồng nghiệp những kết quả mà mình thu được. Đồng 
thời cũng tiếp thu ý kiến đóng góp để xây dựng đề tài phong phú hơn.
 3 - Giáo viên cần xác định nội dung chính của chương, xác định các mục tiêu, kiến 
thức trọng tâm học sinh cần đạt được trong mỗi bài từ đó áp dụng các phương 
pháp, sưu tầm tài liệu, đồ dùng trực quan ..... và hướng dẫn học sinh nghiên cử 
bài cho phù hợp
b. Thực hiện hướng dẫn học sinh tìm hiểu nghiên cứu bài ở nhà:
- Đây là một việc làm rất cần thiết và quan trọng giúp nâng cao tính tự giác, tích 
cực trong học tập của học sinh. Tuy nhiên một số giáo viên trong quá trình giảng 
dạy lại không thực hiện tốt nội dung này dẫn đến tình trạng có học sinh không 
đọc và tìm hiểu trước nội dung bài ở nhà, thậm chí có em không biết ngày mai 
mình học bài gì?
Vậy thì mỗi chúng ta hãy thay đổi phương pháp của mình trước khi kết thúc bài 
dạy, hãy giành ra 2- 3 phút đưa ra một vấn đề, hay một câu hỏi yêu cầu học sinh 
tìm hiểu và trả lời tiết sau cô sẽ hỏi trong nội dung kiểm tra miệng chắc chắn 
học sinh sẽ phải nghiên cứu và tìm hiểu
VD1: Sau khi học xong bài thực hành quan sát hình thái NST, chuẩn bị cho học 
bài ADN giáo viên có thể đặt cho HS câu hỏi như sau: Tại sao căn cứ vào kết 
quả xét nghiệm ADN người ta có thế phân biệt được người này với người kia, 
loài này với loài kia.... Vậy ADN có có đặc điểm cấu tạo như thế nào? Nó có 
những đặc trưng cơ bản gì? .......Các em hãy nghiên cứu và trả lời các câu hỏi đó 
trong bài học sau bài ADN 
- Hoặc giáo viên cũng có thể đặt câu hỏi theo sự liên hệ với bài cũ như:
+NST mang gen có bản chất là ADN có vai trò quan trọng đối với sự di truyền 
vậy ADN có cấu như thế nào? Nó có những đặc trưng cơ bản gì? Các em cùng 
tìm hiểu và trả lời câu hỏi.....
c. Các bước xây dựng tư liệu hỗ trợ dạy học:
 Quá trình xây dựng bộ tư liệu được tiếnhành qua ba giai đoạn:
- Giai đoạn chuẩn bị
- Giai đoạn sưu tầm, biên tập tư liệu 
- Giai đoạn xây dựng chính thức
 5 * Lưu ý: Trong quá trình soạn các câu hỏi giáo viên cần lựa chọn các câu hỏi 
sao cho phù hợp với nội dung bài học: không quá khó gây mất thời gian, các câu 
hỏi cần dễ hiểu, với câu hỏi dài phức tạp cần chia nhỏ và có phần gợi mở cho 
học sinh...
 Tôi đã áp dụng sáng kiến này cho học sinh khối lớp 9 trường THCS Châu 
Sơn – Ba vì. Và soạn giảng các bài cụ thể trong Chương III – Sinh học 9 như 
sau:
 ***************************************
 7 ADN là do thành phần nào tạo nên? Cô trò chúng ta sẽ cùng tìm hiểu trong bài 
học ngày hôm nay.
GV: Giíi thiÖu néi dung cña ch­¬ng
 Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu cÊu t¹o hãa häc cña ph©n tö ADN 
 Ho¹t ®éng cña GV, HS Nội dung
GV: Tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng I. CÊu t¹o ho¸ häc cña ph©n tö AND.
nhãm
GV: Cho häc sinh xem ®o¹n phim vÒ 
cấu tạo ph©n tö AND
HS: Xem ®o¹n phim, kÕt hîp víi quan 
s¸t m« h×nh hoµn thµnh néi dung phiÕu 
häc tËp:
PhiÕu häc tËp sè 1:
+ Nªu cÊu t¹o ho¸ häc cña ADN ?
+ V× sao nãi ADN cÊu t¹o theo nguyªn 
t¾c ®a ph©n ?
HS: §¹i diÖn c¸c nhãm b¸o c¸o kÕt qu¶
HS: C¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt bæ sung * Cấu tạo: - Ph©n tö ADN lµ mét lo¹i 
GV: NhËn xÐt kÕt qu¶ cña c¸c nhãm, v 
 axÝt nuclªic ®­îc cÊu t¹o tõ c¸c 
ghi bảng nội dung chính nguyªn tè: C, H, O, N, P. 
 - AND thuéc lo¹i ®¹i ph©n tö ®­îc cÊu 
 t¹o theo nguyªn t¾c ®a ph©n mµ ®¬n 
 9 Hoạt động 2: Cấu trúc không gian của phân tử ADN
 Hoạt động của GV, HS Nội dung
GV: Giới thiệu năm 1953, J.Oatxơn và II. CÊu tróc kh«ng gian cña ph©n tö 
F.Crick đã công bố mô hình cấu trúc AND.
không gian của phân tử AND. Phát 
hiện được coi là một phát minh khoa 
học quan trọng nhất thế kỉ XX. Với 
công trình nghiên cứu này hai ông đã 
được trao giải Nobel năm 1962. Sau 
đây xin các em cùng xem đoạn phim về 
cấu trúc không gian của phân tử ADN
GV : Chiếu cho HS xem đoạn phim 
cấu trúc cấu trúc không gian của 
ADN 
- Hãy m« t¶ cÊu tróc kh«ng gian cña 
ph©n tö ADN ?
- NhËn xÐt chiÒu cao, sè cÆp nu...trong 
mçi chu k× xo¾n cña ADN?
HS: Trả lời
GV: Nhận xét, ghi bảng 
 - Ph©n tö ADN lµ mét chuçi xo¾n kÐp, 
 gåm 2 m¹ch ®¬n song song, xo¾n ®Òu 
 quanh 1 trôc theo chiÒu tõ tr¸i sang 
 ph¶i.
HS: Ghi bài
 - Mçi vßng xo¾n cao 34A 0 gåm 10 
GV: Chiếu hình ảnh cấu trúc không 
 cÆp nuclª«tit, ®­êng kÝnh lµ 20A0.
gian của ADN giới thiệu: Các nucleotit 
giữa hai mạch của phân tử ADN liên 
kết với nhau bằng liên kết hidro theo 
từng cặp
 11 HS: Trả lời
GV: Nhận xét, chột kiến thức 
 ( Chiếu trên máy)
 - Theo NTBS : Khi biÕt tr×nh tù ®¬n 
 ph©n cña 1 m¹ch cã thÓ suy ra tr×nh tù 
 ®¬n ph©n cña m¹ch kia.
 + TØ lÖ c¸c lo¹i ®¬n ph©n cña ADN:
 A = T; G = X  A+ G = T + X
 (A+ G) / (T + X) = 1.
4. Cñng cè
- Gv hÖ thèng l¹i c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n cña bµi.
- GV : Chiếu trên máy sơ đồ mô phỏng đặc điểm cấu tạo, cấu trúc của ADN yêu 
cầu học sinh nêu đặc cấu tạo và cấu trúc của ADN
Hình ảnh
Bài tập: Gi¶ sö trªn m¹ch 1 cña ADN cã sè l­îng cña c¸c nuclª«tit lµ: A1= 150; 
G1 = 300. Trªn m¹ch 2 cã A2 = 300; G2 = 600.
 - Dùa vµo nguyªn t¾c bæ sung, t×m sè l­îng nuclª«tit c¸c lo¹i cßn l¹i trªn 
mçim¹ch ®¬n vµ sè l­îng tõng lo¹i nuclª«tit c¶ ®o¹n ADN
GV: H­íng dÉn häc sinh gi¶i
 13 Vậy quá trình nhân đôi của ADN diễn ra theo nguyên tắc nào? ADN 
có chức năng gì? ” Chúng ta sẽ cùng nghiên cứu trong bài học hôm 
nay
 Ho¹t ®éng 1: ADN tù nh©n ®«i theo nh÷ng nguyªn t¾c nµo ?
 Ho¹t ®éng cña GV, HS Néi dung
GV: Yªu cÇu häc sinh ®äc bµi I. ADN tù nh©n ®«i theo nh÷ng 
GV hái: Qu¸ tr×nh nh©n ®«i cña nguyªn t¾c nµo ? 
AND diÔn ra t¹i ®©u vµ vµo thêi 
®iÓm nµo? 
HS: Tr¶ lêi
GV: NhËn xÐt, bæ sug th«ng tin - ADN tù nh©n ®«i diÔn ra trong 
GV: Ph©n tö ADN cã cÊu tróc hai nh©n tÕ bµo t¹i k× trung gian 
m¹ch, c¸c nucleotit bæ sung cho - ADN tù nh©n ®«i theo ®óng mÉu 
nhau vµ nhê ®ã ADN cã ®Æc tÝnh ban ®Çu.
quan träng lµ tù nh©n ®«i
GV: ChiÕu ®o¹n phim qu¸ tr×nh 
nh©n ®«i cña ADN
GV: H·y th¶o luËn nhãm nội 
dung câu hỏi: (ChiÕu trªn m¸y)
 15 qua c¸c thÕ hÖ. Sù nh©n ®«i cña 
ADN lµ c¬ së sù nh©n ®«i cña 
NST
 Ho¹t ®éng 2: T×m hiÓu b¶n chÊt cña gen:
GV: Cho häc sinh theo dâi h×nh ¶nh sau:
 gen là gì?
 Gen là một đoạn của phân tử ADN có chức
 năng di truyền xác định. 
 Ho¹t ®éng cña GV, HS Néi dung
GV hái: - Gen lµ g×? II-B¶n chÊt cña gen
HS: Tr¶ lêi - Gen lµ mét ®o¹n cña ph©n tö 
GV: NhËn xÐt ADN, cã chøc n¨ng di truyÒn 
GV: ThuyÕt tr×nh x¸c ®Þnh. (cã nhiÒu lo¹i gen 
- Trung b×nh mçi gen gåm kho¶ng kh¸c nhau)
600 ®Õn 1500 cÆp nuclª«tit cã tr×nh - B¶n chÊt hãa häc cña gen chñ 
tù x¸c ®Þnh. yÕu lµ ADN
- Mçi tÕ bµo cña mçi loµi chøa nhiÒu 
gen 
VD: Trùc khuÈn ®­êng ruét E coli cã 
2500 gen, ruåi giÊm cã kho¶ng 4000 
gen, ng­êi cã kho¶ng 35 v¹n gen 
- B¶n chÊt hãa häc cña gen lµ g×?
HS: Tr¶ lêi
 17 Bµi tËp: 
Khoanh trßn vµo mét ®¸p ¸n ®óng trong mçi c©u sau:
1- Qu¸ tr×nh tù nh©n ®«i cña ADN x¶y ra chñ yÕu ë:
 A. Mµng tÕ bµo B. Bªn ngoµi tÕ bµo
 C. Trong nh©n tÕ bµo D. TÕ bµo chÊt
2 - Cã 1 ph©n tö ADN tù nh©n ®«i liªn tiÕp 3 lÇn th× sè ph©n
tö ADN con ®­îc t¹o ra lµ:
 A. 5 B. 6
 C. 7 D. 8
 S¬ ®å qu¸ tr×nh tù nh©n ®«i cña ph©n tö ADN
 Tæ chøc cho häc sinh ch¬i trß ch¬i gi¶i « ch÷
 19 TiÕt 19: Mèi quan hÖ gi÷a gen vµ tÝnh tr¹ng
A-Môc tiªu:
1. KiÕn thøc:
 - HiÓu ®­îc mèi quan hÖ gi÷a ARN vµ pr«tªin th«ng qua viÖc 
tr×nh bµy ®­îc sù h×nh thµnh chuçi axitamin.
2. KÜ n¨ng:
 - Gi¶i thÝch ®­îc mèi quan hÖ trong s¬ ®å: 
 Gen mARN pr«tªin tÝnh tr¹ng.
3. Th¸i ®é: 
 - Tõ kiÕn thøc ®­îc biÕt häc sinh cã thÓ gi¶i thÝch t¹i sao con c¸i 
sinh ra gièng bè mÑ
 *Träng t©m: HS gi¶i thÝch ®­îc mèi quan hÖ gi÷a gen vµ tÝnh 
tr¹ng
B. ChuÈn bÞ:
 1. GV: - M¸y chiÕu, c¸c tµi liÖu liªn quan: §o¹n phim, s¸ch gi¸o 
viªn, tµi liÖu chuÈn kiÕn thøc; gi¸o ¸n; m¸y tÝnh, phiÕu häc tËp, b¶ng 
phô .......
 2. HS: - T×m hiÓu néi dung bµi, tr¶ lêi c©u hái
C - TiÕn tr×nh bµi d¹y:
1. æn ®Þnh líp: SÜ sè+ H¸t
2-KiÓm tra bµi cò:
 1- TÝnh ®a d¹ng vµ ®Æc thï cña pr«tªin do nh÷ng yÕu tè nµo quyÕt 
 ®Þnh
 2- Chøc n¨ng cña pr«tªin
 3- Bµi míi: 
 Gen n»m trong nh©n tÕ bµo chñ yÕu mang th«ng tin di truyÒn. 
 VËy gi÷a gen vµ tÝnh tr¹ng cã mèi liªn hÖ víi nhau nh­ thÕ nµo? 
 Chóng ta cïng nhau t×m iheeur trong bµi häc h«m nay
 Ho¹t ®éng 1: X¸c ®Þnh vai trß cña mARN
 GV: ThuyÕt tr×nh: I- Mèi quan hÖ gi÷a ARN vµ 
 - Gen n»m trong nh©n tÕ bµo lµ pr«tªin
 chñ yÕu mang th«ng tin quy ®Þnh 
 cÊu tróc cña pr«tªin. Nh­ vËy 
 chøng tá gi÷a gen vµ pr«tªin ph¶i 
 cã mèi quan hÖ víi nhau th«ng 
 qua mét cÊu tróc kh«ng gian nµo 
 21