Báo cáo Sáng kiến Kinh nghiệm tổ chức hình thức hợp tác nhóm trong môn Ngữ văn

 Kinh nghiệm tổ chức hình thức hợp tác nhóm trong môn Ngữ Văn
MỤC LỤC
MỤC LỤC
A.Phần thứ nhất: Đặt vấn đề.............................................................................2
 1. Lý do chọn đề tài......................................................................................2
 2. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................... ..3
 3. Phạm vi nghiên cứu........................................................................................3
 4. Thời gian nghiên cứu......................................................................................3
 5. Phương pháp nghiên cứu................................................................................3
 B.Phần thứ hai: Nội dung..................................................................................4
 Chương I. Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn........................................................4
 Chương II. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu...................................................6
 Chương III. Kinh nghiệm tổ chức hình thành và hợp tác nhóm ...................8
 1. Các thành viên trong nhóm phụ thuộc lẫn nhau một cách tích cực..........8
 2. Tạo môi trường hợp tác “ mặt đối mặt” trong nhóm...................................8
 3. Nâng cao trách nhiệm cá nhân...............................................................10
 4. Sử dụng kĩ năng giao tiếp và kĩ năng xã hội..........................................10
 5. Rút kinh nghiệm tương tác nhóm...........................................................10
 5.1 Xác định các kĩ năng hợp tác nhóm và nội dung hoạt động nhóm.......10
 5.2 Trình tự làm việc theo nhóm............................................................11
 5.3 Cách chia nhóm và tổ chức hoạt động nhóm...................................13
 Kết quả đạt được....................................................................................16
C. Kết luận và khuyến nghị..............................................................................17
I. Kếtluận ..........................................................................................................17
II.Khuyến nghị....................................................................................................17
 1/17 Kinh nghiệm tổ chức hình thức hợp tác nhóm trong môn Ngữ Văn
hoạt, sáng tạo, thì người giáo viên cũng phải tìm tòi, khám phá ra mọi kỹ năng 
nhằm giúp cho việc dạy học đạt kết quả cao. Vì vậy trong quá trình thực tế 
giảng dạy nhiều năm với sự trăn trở tôi đã đi đến chọn đề tài sáng kiến “Kỹ 
năng dạy học theo nhóm” là hình thức dạy học đặt học sinh vào môi trường học 
tập tích cực, trong đó học sinh được tổ chức thành nhóm một cách thích hợp. 
Học hợp tác nhóm giúp các em rèn luyện và phát triển kĩ năng làm việc, kĩ năng 
giao tiếp, tạo điều kiện cho học sinh học hỏi lẫn nhau, phát huy vai trò trách 
nhiệm, tính tích cực xã hội trên cơ sở làm việc hợp tác. Thông qua hoạt động 
nhóm, các em có thể cùng làm việc với nhau những công việc mà một mình 
không thể tự làm được trong một thời gian nhất định. 
2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
 Tổ chức dạy học nhóm là một hình thức dạy học với nhiều tính ưu việt. Đó là 
một trong những hình thức thực hiện tốt việc dạy học phát huy tính tích cực và 
tương tác của học sinh. Với hình thức này, học sinh được hấp dẫn, lôi cuốn vào 
các hoạt động học, thu lượm kiến thức bằng chính khả năng của mình với sự 
giúp đỡ, hướng dẫn của giáo viên. Dạy học theo nhóm đòi hỏi giáo viên phải 
chuẩn bị kĩ lưỡng kế hoạch dạy học, lựa chọn những nội dung thực sự phù hợp 
với hoạt động nhóm và thiết kế được các hoạt động giúp các em lĩnh hội, khám 
phá kiến thức mới một cách tốt nhất, phát huy tác dụng tích cực trong việc giúp 
học sinh chiếm lĩnh tri thức và rèn luyện được các kĩ năng giao tiếp cho học 
sinh. Học sinh không tập trung trong việc học nhìn chung ở lớp nào, trường nào 
cũng có.. Nhìn thấy thực trạng khó khăn đó, tôi đã đi vào tìm hiểu phương pháp 
học tập theo nhóm để có biện pháp giáo dục đúng đắn. Nhằm mục đích giúp các 
em tiếp thu kiến thức một cách tốt nhất.Vì xác định được mục đích đó, tôi đã đi 
tìm hiểu vấn đề này.
3. Phạm vi nghiên cứu:
 Nghiên cứu “Kỹ năng dạy học theo nhóm” và thử nghiệm các biện pháp đề 
xuất ở Trường THCS nói chung.
4. Thời gian nghiên cứu:
 Thời gian: Bắt đầu từ ngày 01/9/2015 đến ngày 20/3/2016
 5. Phương pháp nghiên cứu:
 - Phương pháp nghiên cứu tài liệu.
 - Phương pháp quan sát.
 - Phương pháp điều tra phỏng vấn.
 - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.
 3/17 Kinh nghiệm tổ chức hình thức hợp tác nhóm trong môn Ngữ Văn
của tổ chức thay đổi theo hướng tích cực, mọi người có thái độ thiện chí với 
nhau. Chính vì vậy mà vấn đề hóc búa thường được giải quyết dễ dàng hơn.
 - Xây dựng tinh thần đồng đội và hỗ trợ nhau cùng phát triển:
Sau quãng thời gian học tập, đặc biệt là những công việc lặp đi lặp lại, hoặc các 
vấn đề cần giải quyết quá phức tạp, áp lực công việc quá cao làm cho người 
thực hiện cảm thấy dễ chán nản, đơn điệu, buông xuôi. Khi đó, tham gia nhóm 
làm họ trở nên hưng phấn, họ chờ đón các hoạt động của nhóm và khi tham gia 
nhóm, họ bị thu hút vào công việc hơn bao giờ hết, vì trong nhóm có sự hỗ trợ 
của đồng đội, có điều kiện thể hiện cá nhân, được chia sẻ kinh nghiệm và hướng 
dẫn những thành viên khác và mọi việc trước đây được xem là nhàm chán thì 
giờ đây, dưới cái nhìn từ một góc độ khác từ nhóm, vấn đề trở nên mới và hấp 
dẫn hơn.
- Mở rộng hợp tác và liên hệ giữa tất cả các cấp: 
Khi tham gia nhóm, các thành viên có xu hướng mở rộng hợp tác với nhau để 
tạo sự thống nhất của tổ chức, giúp xóa bỏ ngăn cách trong các mối quan hệ. 
Nhóm là một trong những cách kết nối tất cả mọi người không phân biệt chức 
vụ, cấp bậc.
Khi mọi người cùng bắt tay cùng giải quyết các vấn đề đặt ra, lúc đó bức tường 
ngăn cách bị phá toang, mọi người hòa nhập lại, gần gũi nhau hơn, hỗ trợ nhau 
cùng tồn tại và phát triển.
 5/17 Kinh nghiệm tổ chức hình thức hợp tác nhóm trong môn Ngữ Văn
 - Để đổi mới phương pháp dạy và học theo xu hướng mới, Bộ Giáo dục đã 
chỉ đạo đưa những học sinh khuyết tật nhẹ học hoà nhập với học sinh bình 
thường thì hình thức học nhóm là rất cần thiết đối với em vì bản thân các em có 
những hạn chế về mặt nhận thức so với bạn bè cùng trang lứa nên các em phải 
cần sự hỗ trợ từ phía bạn thông qua hình thức học tập theo nhóm.
 7/17 Kinh nghiệm tổ chức hình thức hợp tác nhóm trong môn Ngữ Văn
 Học hợp tác nhóm đòi hỏi sự trao đổi qua lại tích cực giữa các học sinh 
độc lập trong nhóm. Điều đó được thực hiện khi các thành viên nhóm nhìn thấy 
nhau trong trao đổi. Tương tác mặt đối mặt, có tác động tích cực đối với học 
sinh như:
 - Tăng cường động cơ học tập, làm nảy sinh những hứng thú mới, kích thích 
sự giao thiệp chia sẻ tư tưởng, nguồn lực và đáp án giải quyết vấn đề, tăng 
cường các kĩ năng tỏ thái độ, biểu đạt, phản hồi bằng các hình thức: lời nói, ánh 
mắt, cử chỉ, khích lệ mọi thành viên tham gia, phát triển mối quan hệ gắn bó, 
quan tâm đến nhau.
 - Tầm quan trọng của việc hoạt động nhóm: Là giúp học sinh tích cực tham 
gia ý kiến và có cơ hội trao đổi với các bạn khác để cùng học, khám phá và phát 
triển tư duy.
 - Các kĩ năng giao tiếp về mặt xã hội và một số kĩ năng sống được phát triển.
 - Thông qua hoạt động nhóm, các em có thể tự diễn đạt bằng lời và chia sẻ 
các ý tưởng của mình với những người khác trong việc phát triển các kĩ năng 
ngôn ngữ, qua đó các em có thể giúp đỡ lẫn nhau.
 - Thông qua hoạt động nhóm, GV có thể hỗ trợ các đối tượng HS theo nhu 
cầu khác nhau đồng thời tạo cho các em tính mạnh dạn, tự tin trong quá trình 
giao tiếp.
 - Học sinh được làm việc nhiều dần dần tự tin hơn.
 Điều quan trọng nhất vẫn là làm thế nào để có hiệu quả, biến những lý thuyết 
trên thành các hoạt động cụ thể, mang tính thường xuyên. Đó chính là biết và 
thành thạo công việc.
Mỗi thành viên trong nhóm có trách nhiệm cùng mọi người trong nhóm đạt 
được mục đích đề ra, để làm điều đó một số yêu cầu cụ thể:
 + Phải xác định được mục đích chung của nhóm.
 + Xây dựng các bước cụ thể để đạt được mục đích.
 + Mỗi thành viên xác định được quyền hạn, vai trò lợi ích của nhóm và cá 
nhân và mối liên hệ giữa các yếu tố này.
 + Mỗi thành viên phải có kiến thức cơ bản và kỹ năng cần thiết.
 + Mỗi thành viên tự hào và thỏa mãn với thành tích đạt được của nhóm.
Các thành viên lắng nghe và khai thác các ý kiến đóng góp, đặc biệt các ý kiến 
khác lạ (mặt tích cực ý kiến này thường giúp nhóm dễ dàng vượt qua trở ngại).
 Các thành viên ý thức xây dựng nhóm làm việc ngày càng hiệu quả.
Vai trò và nhiệm vụ của mỗi thành viên được thay đổi phù hợp với các vấn đề 
phải giải quyết.
 9/17 Kinh nghiệm tổ chức hình thức hợp tác nhóm trong môn Ngữ Văn
 Có hai loại mục tiêu tôi cần xác định rõ trước khi dạy một bài. 
 + Một là, mục tiêu về kiến thức, kĩ năng và thái độ được xác định ở mức 
độ phù hợp với học sinh và phù hợp với yêu cầu chung của bài học. 
 + Hai là, mục tiêu về kĩ năng hợp tác của học sinh với nhau: được thể 
hiện bằng các kĩ năng hợp tác cụ thể, yêu cầu học sinh qua bài học. Căn cứ vào 
khả năng hợp tác nhóm của học sinh tôi xác định các kĩ năng cần rèn cho các 
em.
 Trong một bài học, tuỳ theo nội dung môn học, tôi xác định nội dung vấn đề 
cho hoạt động hợp tác nhóm. Vấn đề tôi đưa ra cho học sinh hoạt động học hợp 
tác nhóm luôn đảm bảo: Nội dung vấn đề phải có độ khó, phức tạp nhất định 
sao cho nhóm học sinh phải cùng hợp tác với nhau mới có thể giải quyết được. 
Nội dung vấn đề cho hoạt động nhóm, chỉ có thể giải quyết được khi các thành 
viên nhóm phải vận dụng những kinh nghiệm của bản thân. Nội dung vấn đề 
trong hoạt động nhóm cho học sinh giải quyết tôi đều dành thời gian hợp lí để 
học sinh thảo luận.
 Các vấn đề đưa ra cho học hợp tác nhóm được tôi biên soạn trong phiếu học 
tập hoặc viết bảng phụ. Các phiếu được biên soạn đơn giản, rõ mục đích, có tính 
trực quan cao, không rườm rà, gây khó hiểu, mất thời gian
5.2. Trình tự làm việc theo nhóm.
 *Nhóm trưởng
- Chọn trưởng nhóm:
Có nên nhất thiết là bàn trưởng (đôi khi là tổ trưởng), nói hay nhất, biết tất cả 
vấn đề thảo luận, có quyền lực cao nhất.
Phải có các tố chất:
Am hiểu các vấn đề trong những nét cơ bản và khái quát
Biết tâm lý nhóm và điều động nhóm có khoa học
Xác nhận được tiềm năng của nhóm, khơi dậy được tiềm năng đó
Dân chủ
- Các công việc của nhóm trưởng
 Chuẩn bị:
Nội dung ( xác định mục tiêu, chuẩn bị dữ kiện, tư liệu, đặt vấn đề với một số cá 
nhân tích cực để họ là hạt nhân trong buổi họp).
Sắp xếp chỗ ngồi: Nguyên tắc tất cả nhìn thấy và nghe được nhau
 Mở đầu buổi thảo luận nếu chưa quen thì giới thiệu tất cả các thành viên 
(nên tự giới thiệu)
 11/17 Kinh nghiệm tổ chức hình thức hợp tác nhóm trong môn Ngữ Văn
khẳng định chân lý: “ở đâu có áp bức ở đó có đấu tranh”. Chị hiện lên như một 
ánh sáng chói loà trong màn đêm của “Tắt đèn” Bài tập nhóm rất đa dạng có 
thể là viết một bài báo về một sự kiện trong câu chuyện, một lời thoại và một 
đoạn trích trong bài học. 
 Ví dụ: GV có thể tổ chức bài tập nhóm để học sinh có ý kiến với truyện ngắn 
“Lão Hạc” (Ngữ văn 8 tập 1) *Vấn đề thảo luận: Cái chết của Lão Hạc gợi cho 
em suy nghĩ gì về xã hội thực dân nửa phong kiến thời bấy giờ ? Giáo viên: + 
Chia lớp thành 4 nhóm (theo đơn vị tổ). Mỗi nhóm có một nhó m trưởng, một thư 
ký. + Định hướng cho các nhóm thảo luận theo hướng sau: ? Nếu không tự tử lão 
Hạc sẽ sống kiếp như thế nào ? (Tổ 1) ? Cái chết của lão Hạc có phù hợp với diễn 
biến tâm lý, tính cách của lão Hạc hay không ? (Tổ 2) ? Tại sao Nam Cao không 
giải quyết cái chết của lão Hạc bằng cách khác ? (Tổ 3) ? Thông qua cái chết của 
lão Hạc tác giả muốn nói điều gì? (Tổ 4) - Thời gian để các nhóm thảo luận 2 
phút - Các tổ cử đại diện, trình bày ý kiến của mình
 - Các thành viên của nhóm khác đặt câu hỏi những chỗ mình chưa hiểu để đại 
diện của nhóm kia trả lời (nếu không trả lời được các thành viên trong nhóm khác 
có thể bổ xung). - GV nhận xét rút ra kết luận về cái chết của lão Hạc. Với lão 
Hạc, tác giả đặt nhân cách con người bên bờ vực của hoàn cảnh khốn cùng để thử 
thách suy nghiệm. Sự lựa chọn cái chết trong đau đớn tuyệt vọng của lão Hạc 
đem tới cho người đọc một nỗi đau đớn xót xa, thương cảm, nhưng đồng thời 
nhen nhóm trong ta niềm tin ở cái đẹp, cái thiện, ở nhân cách con người. Đói 
nghèo không làm cho lão Hạc thay đổi nhân cách. Nhưng để giữ gìn nhân cách 
lão Hạc đã phải “sống mòn” chết thả m cả về thể xác lẫn tinh thần. Thông qua cái 
chết thả m khốc, tất yếu của lão Hạc, Nam Cao đã phơi bày ra trước mắt người 
đọc số phận của những người nông dân Việt Nam trước cách mạng tháng tá m, 
đồng thời lên tiếng tố cáo chế độ thực dân phong kiến đã đẩy họ vào bước đường 
cùng. Cái kiếp của họ như chính lão Hạc đã nói một cách chua chát là không 
bằng kiếp chó. Lão Hạc muốn lương thiện thì cũng phảỉ chết như Chí Phèo muốn 
làm người lương thiện phải tự đâm vào ngực mình. 
 3. Bài tập sáng tạo (viết, vẽ) thường là bài giao cho cá nhân nhưng cũng có 
thể đem lại kết quả đáng ngạc nhiên khi làm việc theo nhó m. Ví d ụ 1 : Sau khi 
đọc hiểu văn bản “Chiếc lá cuối cùng” của Ô-Hen-ri, học sinh có thể làm việc 
theo nhóm: vẽ và kể lại một tình tiết có ấn tượng trong tác phẩm.
5.3. Cách chia nhóm và tổ chức hoạt động nhóm:
 Kiểu nhóm:
 13/17