Đề cương Sáng kiến Dạy học thí nghiệm thực hành trong Hóa học THCS

 CHUYÊN ĐỀ:
 DẠY HỌC THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH TRONG HÓA HỌC THCS
I) CƠ SỞ LÍ LUẬN
* Mục đích của việc đổi mới phương pháp dạy học là thay đổi phương thức dạy 
của giáo viên và cách học của học sinh để việc tiếp thu và vận dụng kiến thức 
của học sinh trở nên chủ động và tích cực hơn. Để đạt được điều đó phải lấy học 
sinh làm trung tâm, học sinh trở thành chủ thể của việc tiếp thu, lĩnh hội kiến 
thức và giáo viên là người tổ chức hướng dẫn việc tiếp thu kiến thức của học 
sinh.
* Trong bộ môn hóa học nói chung và dạy hóa ở THCS nói riêng có những đặc 
điểm chung của dạy học tích cực và những đặc thu riêng đặc thù của bộ môn. 
* Môn hóa học là môn khoa học thực nghiệm gắn liền với các hiện tượng trong 
đời sống và tất cả các ngành sản xuất, thí nghiệm hóa học trong các bài học là 
cầu nối giữa lý luận và thực tiễn nên trong các bài học đều có các thí nghiệm để 
minh chứng những những hiện tượng trong thực tế đời sống và sản xuất. Do đó 
dạy học thí nghiệm thực hành trong hóa học có vai trò rất quan trọng, nó tạo 
hứng thú học tập, giúp các em tích cực hơn trong việc chủ động lĩnh hội kiến 
thức và đặc biệt là nhớ lâu kiến thức.
II) MỤC TIÊU CHUYÊN ĐỀ
* Mục tiêu của chuyên đề là cùng trao đổi các đồng nghiệp về các bước tổ chức 
thực hiện dạy học thí nghiệm thực hành trong hóa học THCS.
* Qua chuyên đề giúp giáo viên tổ chức một giờ thực hành hoặc tiến hành một 
thí nghiệm theo một trình tự khoa học và hiệu quả, đồng thời giúp học sinh hình 
thành những kĩ năng thực hành thí nghiệm tốt hơn từ đó giúp học sinh hình 
thành và củng cố vững kiến thức, học sinh yêu thích học môn Hóa học, nâng 
cao được chất lượng dạy và học bộ môn
* Thí nghiệm thực hành cũng minh chứng tính đúng đắn của lý thuyết đã học 
đồng thời là cầu nối giữa lý thuyết và thực tiễn.
III) NỘI DUNG 
1) Phân chia thí nghiệm thực hành trong hóa học THCS:
* Đối với môn hóa học có nhiều cách phân chia thí nghiệm thực hành hóa học 
như: Thí nghiệm tìm hiểu bài mới, thí nghiệm kiểm chứng, thí nghiệm dùng để 
ôn tập, thí nghiệm dùng để chứng minh phản chứng.Tuy nhiên cá nhân tôi xin 
 1 - Dụng cụ phải được làm sạch, khô, đồng nhất, không nứt vỡ và phải được sắp 
xếp khoa học dễ thấy, dễ lấy trong khi thực hành.
+ Phải đảm bảo tính an toàn trong quá trình làm thí nghiệm: Để đảm bảo tính an 
toàn cần lưu ý những vấn đề sau
- Đối với các thí nghiệm độc hại, các chất dễ cháy nổ hoặc axit H 2SO4 đặc thì 
giáo viên làm thí nghiệm. 
- Đối với thí nghiệm do học sinh thực hiện giáo viên nên giao cho học sinh 
thuộc và hiểu thí nghiệm trong bài thực hành mới được tiến hành thí nghiệm. 
Phải làm đúng thao trình tự thầy cô hướng dẫn, có sự ghi chép cách tiến hành, 
trình tự thao tác và hiện tượng thí nghiệm. 
- Giáo viên phải đặt ra tình huống xử lí kịp thời trường hợp xảy ra sự cố trong 
quá trình làm thí nghiệm (như sự cố cháy nổ, đổ vỡ, bỏng axit)
- Thực hiện các các biện pháp phòng chống cháy nổ, độc hại xảy ra trong quá 
trình làm thí nghiệm.
- Sắp xếp dụng cụ hợp lí, khoa học
- Sử dụng lượng hóa chất tiết kiệm, hợp lí.
- Với thí nghiệm do học sinh tiến hành yêu cầu không đùa nghịch làm việc riêng 
trong giờ, khi làm thí nghiệm phải đi găng tay, kính bảo hộ (đối với những hóa 
chất dễ cháy, nổ). Giáo viên phải bao quát được lớp, giúp đỡ học sinh, nhóm học 
sinh khi thao tác lắp đặt dụng cụ thí nghiệm sai nhưng giáo viên không làm hộ 
hoặc làm thay cho học sinh.
+ Đảm bảo hiện tượng thí nghiệm phải rõ ràng 
* Sau khi kết thúc thí nghiệm 
+ Đối với thí nghiệm giáo viên biểu diễn yêu cầu học sinh nhận xét hiện tượng 
từ đó dự đoán sản phẩm dựa vào kiến thức đã học viết được các phản ứng xảy ra 
từ đó tự rút ra kiến thức.
+ Đối với thí nghiệm học sinh tiến hành giáo viên nên cho các nhóm nhận xét 
chéo từ đó các em đối chiếu với kết quả của nhóm và tự rút ra kiến thức
2.2.Các hình thức tổ chức thí nghiệm thực hành:
- Thí nghiệm trong giờ thực hành là thí nghiệm dùng để kiểm chứng tính đúng 
đắn về lý thuyết mà các em đã được học trong các giờ lý thuyết.
 3 hóa chất ít nhưng có nhược điểm học sinh không được kiểm chứng tất cả các thí 
nghiệm trong bài).
2.3 Thí nghiệm thực hành học sinh tự làm ở nhà
* Giáo viên hướng dẫn học sinh làm một số thí nghiệm đơn giản ở nhà với mục 
đích chuẩn bị bài sau hoặc củng cố bài học và khơi gợi lòng đam mê môn học. 
Những thí nghiệm đơn giản học sinh tự làm ở nhà giúp học sinh hiểu sâu hơn về 
kiến thức đã được học trên lớp, góp phần phát triển khả năng tư duy cũng như 
các kĩ năng của học sinh. Đồng thời qua những thí nghiệm Hóa học đó giúp học 
sinh khám phá, giải thích được nhiều hơn các kiến thức Hóa học có liên quan 
tới đời sống hàng ngày cũng như những ứng dụng của kiến thức Hóa học đó vào 
trong sản xuất và đời sống.
* Khi hướng dẫn thí nghiệm giáo viên lưu ý phải đảm bào những yêu cầu:Thí 
nghiệm phải đơn giản, an toàn, dễ thực hiện, hóa chất và dụng cụ dễ kiếm và thí 
nghiệm đó phải có ý nghĩa trong đời sống.
IV. MỘT SỐ VÍ DỤ.
(Tôi chỉ xin đưa ra cách thức tổ chức thực hành thí nghiệm)
 Tổ chức thực hành thí nghiệm khi nghiên cứu bài mới:
1. Bài dãy hoạt động hóa học kim loại
Với bài này tôi sẽ chọn phương pháp học sinh nghiên cứu theo nhóm (chia 5 
nhóm)
a) Bước 1: giáo viên chuẩn bị dụng cụ và hóa chất 
- Dụng cụ cho mỗi nhóm gồm: 06 ống nghiệm, 02 cốc thủy tinh, 01 kẹp gỗ, 01 
giá để ống nghiệm, 07 ống hút nhỏ giọt, 06 panh gắp, 01 cốc nước 100ml, 01 
phễu thủy tinh cho mỗi nhóm
- Hóa chất: gồm 06 lọ đựng dung dịch CuSO 4, 06 lọ đựng dung dịch FeSO 4, 06 
lọ đựng dung dịch AgNO 3, 06 lọ đựng dung dịch HCl, 06 lọ đựng dung dịch 
phenolphtalein, 18 đinh sắt, 06 lọ đựng Cu dây, 06 lọ Cu lá, 06 sợi Ag dây, phễu 
thủy tinh 05 chiếc
Riêng đối với Na kim loại giáo viên chuẩn bị sau khi kết thúc thí nghiệm 3
b) Bước 2: tổ chức dạy - học
- Giáo viên đặt vấn đề
 5 nghiệm 1
Chú ý khi làm thí nghiệm với axit phải 
cẩn thận không để dơi vào quần, áo.
* Thí nghiệm 4: tự tổ chức tìm hiểu thí 
nghiệm 1
Chú ý: đối với cốc nước cho Na phản 
ứng cần đậy phễu vào miệng cốc tránh 
trường hợp Na phản ứng mạnh bắn ra 
khỏi cốc nước gây bỏng để đảm bảo an 
toàn. 
Từ kết quả các thí nghiệm yêu cầu học 
sinh sắp xếp các kim loại theo chiều 
hoạt động hóa học giảm dần
(Tôi chỉ xin đưa ra cách thức tổ chức 
thực hành thí nghiệm)
2. Tổ chức thực hành thí nghiệm trong bài thực hành
Bài thực hành : Tính chất hóa học của nhôm và sắt
* Theo cá nhân tôi tiến hành tất cả các nhóm học sinh cùng thực hiện và phương 
pháp tổ chức thực hiện là yêu cầu các nhóm thảo luận và tự chuẩn bị những 
dụng cụ và hóa chất cần thiết cho thí nghiệm 1 và 2. Với thí nghiệm 3 các nhóm 
nhận mẫu 3 kim loại để nhận biết. Sau khi các nhóm chuẩn bị đủ dụng cụ và hóa 
chất (giáo viên kiểm tra) yêu cầu các nhóm tiến hành lần lượt theo từng thí 
nghiệm.
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh
 I) Tiến hành thí nghiệm
- GV: yêu cầu đại diện 1 học sinh nêu 1) Thí nghiệm 1: Tác dụng của nhôm 
dụng cụ, hóa chất và cách tiến hành thí với oxi
nghiệm 1 từ đó làm mẫu thí nghiệm 1 
các nhóm khác quan sát và nhận xét 
cách làm => giáo viên lưu ý cách rắc 
bột nhôm trên ngọn lửa đèn cồn sao 
 7 - Hóa chất: hướng dẫn lấy vôi tôi hòa vào nước sau đó để lắng, gạn lấy phần 
nước trong
- Dụng cụ: Dùng cốc nhựa hoặc cốc thủy tinh, ống nhựa hút
- Thao tác: Dùng miệng thổi từ từ hơi thở vào cốc nước vôi trong cho đến dư, 
qua sát hiện tượng thu được trong cốc.
* Sau khi làm thí nghiệm cũng yêu cầu học sinh ghi chép lại hiện tượng sau đó 
dự đoán hiện tượng và viết phương trình phản ứng. Ý nghĩa thực tế của phản 
ứng.
CaCO3 + CO2 + H2O € Ca(HCO3)2 
 Phản ứng thuận: Giải thích sự xâm thực của nước mưa với núi đá vôi hình 
thành các hang động
 Phản ứng theo chiều nghịch: giải thích sự hình thành lớp cặn của ấm đun 
nước, lớp cặn trong các đường ống dẫn nước
V. KẾT LUẬN
Qua quá trình giảng dạy bản thân tôi rút ra một số kinh nghiệm và tổng hợp lại 
một số phương pháp tổ chức dạy học thí nghiệm thực hành trong chương trình 
hóa học THCS mà tôi đã trình bày ở trên. Với lượng thời gian ngắn, kinh 
nghiệm bản thân còn ít mong các bạn đồng nghiệp đóng góp ý kiến để chuyên 
đề của tôi được hoàn thiện hơn. 
 Xin chân thành cảm ơn!
 Hương Canh ngày 10 tháng 3 năm 2018
 GV: Nguyễn Việt Dũng
 9