Sáng kiến Các biện pháp phát huy tính tích cực, sáng tạo cho học snh trong dạy học theo chủ đề môn Địa lí 9

 Các biện pháp phát huy tính tích cực, sáng tạo cho học sinh trong dạy học theo chủ đề môn Địa lí 9
 MỤC LỤC:
Đặt vấn đề Trang 2
Những biện pháp đổi mới để giải quyết vấn đề Trang 5
+ Khảo sát thực tế Trang 5
+ Nội dung chủ yếu và biện pháp thực hiện Trang 6
Kết quả thực hiện Trang 17
Kết luận và kiến nghị sau khi thực hiện đề tài Trang 20
 1 Các biện pháp phát huy tính tích cực, sáng tạo cho học sinh trong dạy học theo chủ đề môn Địa lí 9
thực tiễn, tác động đến tình cảm,đem lại niềm vui , hứng thú và trách nhiệm học tập 
cho học sinh”.Nội dung kiến thức cũng cần được sắp xếp hợp lí làm bật lên tính hệ 
thống, tổng thể giúp hình thành tư duy tổng hợp lo zic cho học sinh.
 Hiện nay đã có nhiều phương pháp, hình thức tổ chức dạy học mới được áp 
dụng nhằm phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh.Trong đó, hình 
thức dạy học theo chủ đề đã được ngành Giáo dục chỉ đạo triển khai rộng rãi và 
phát huy được những hiệu quả tích cực, đáp ứng mục tiêu của đổi mới giáo dục hiện 
nay.
2. LÝ DO CHỦ QUAN
 Trong những năm qua, tôi đã áp dụng một số phương pháp, kĩ thuật dạy học 
giúp phát triển năng lực cho học sinh và bước đầu phát huy hiệu quả. Tuy nhiên, 
trong quá trình vận dụng đã nảy sinh một số hạn chế. Giới hạn thời gian trong một 
tiết học sẽ hạn chế trong việc học sinh thể hiện hết ý tưởng sáng tạo của bản thân, 
khả năng kết nối, tổng hợp kiến thức của học sinh còn nhiều hạn chế. Tôi nhận 
thấy, hình thức dạy học theo chủ đề sẽ khắc phục được những khó khăn đó.Việc xây 
dựng lại nội dung bài học theo chủ đề giúp học sinh vừa có cái nhìn tổng quan vừa 
được tìm hiểu cụ thể chi tiết về một hệ thống kiến thức có mối liên hệ với nhau. 
Việc cắt bớt những nội dung bị trùng lặp cũng tạo điều kiện thời gian cho học sinh 
được phát huy khả năng sáng tạo,trình bày ý tưởng của mình. Đặc biệt đối với môn 
Địa lí 9, các bài học đã được bố trí sắp xếp khá hợp lí theo những chủ đề nhỏ ( 
ngành kinh tế, vùng kinh tế, biển đảo..), giáo viên chỉ cần khéo léo kết hợp, sắp xếp 
lại các đơn vị kiến thức thành phần sao cho lo zic và hợp lí. Hơn nữa, xét về mặt 
tâm lí lứa tuổi, học sinh lớp 9 đang ở trong độ tuổi mà nhu cầu bộc lộ cái tôi cá 
nhân rất mạnh mẽ. Các em mong muốn được thể hiện, khẳng định vị trí của bản 
thân đối với thầy cô, gia đình, bạn bè.Vì vậy, nếu giáo viên có cách tổ chức hợp lí 
thì sẽ giúp các em bộc lộ được khả năng theo hướng tích cực, phát huy được tính 
 3 Các biện pháp phát huy tính tích cực, sáng tạo cho học sinh trong dạy học theo chủ đề môn Địa lí 9
 PHẦN THỨ HAI: NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT
 VẤN ĐỀ
 I.KHẢO SÁT THỰC TẾ
 Những nỗ lực trong việc đổi mới phương pháp , hình thức tổ chức dạy học 
 nói chung và trong môn Địa lí nói riêng ở trường THCS những năm gần đây đã 
 mang đến những hiệu quả tích cực. Học sinh đã có niềm say mê hứng thú hơn đối 
 với môn học, một số em đã biết chủ động tìm tòi nguồn tri thức từ các nguồn khác 
 nhau giúp làm phong phú thêm hiểu biết của mình .Tuy nhiên, nhiều em chưa thể 
 hiện sự tích cực chủ động trong quá trình học tập. Nhiều bài học nội dung kiến thức 
 khá dài nên giáo viên không có thời gian giúp học sinh rèn luyện khả năng vận dụng 
 kiến thức. Để rõ hơn, tôi đã cho học sinh khối 9 làm bài kiểm tra trong thời gian 30 
 phút ( theo hình thức trắc nghiệm khách quan) . Cơ cấu đề gồm : 20 câu hỏi trắc 
 nghiệm khách quan ( mỗi câu 0,5 đ), đề có đủ 4 mức độ nhận thức: biết, thông hiểu, 
 vận dụng thấp, vận dụng cao .Sau khi chấm, kết quả bài khảo sát như sau
Mức độ Biết Thông hiểu Vận dụng thấp Vận dụng 
nhận cao
thức/Điểm
 Dưới 4 5 6 7 8 9 10
 4
Số hs/ 0/48 5/48 17/48 13/4 8/48 3/48 2/48 0/48
Tổng số 8
Tỉ lệ ( %) 0 10,4 35,2 27,2 16,7% 6,3% 4,2% 0%
 Kết quả bài khảo sát trên cho thấy tỉ lệ học sinh đạt 5-6 đ chiếm tỉ lệ cao nhất, 
 đây là nhóm học sinh hoàn thành bài chủ yếu ở mức độ nhận biết , thông hiểu ( 5-6 
 điểm), sau đó đến tỉ lệ học sinh đạt 7 đ, đây là nhóm học sinh hoàn thành bài ở mức 
 độ nhận biết, thông hiểu, vận dụng thấp. Tỉ lệ học sinh đạt 8-9 không nhiều, không 
 có học sinh đạt 10 điểm. Tỉ lệ học sinh điểm 4 còn không ít. Qua thực tế giảng dạy, 
 nhóm học sinh đạt 8-9 là những em có tinh thần tích cực , chủ động trong quá trình 
 5 Các biện pháp phát huy tính tích cực, sáng tạo cho học sinh trong dạy học theo chủ đề môn Địa lí 9
 b. Các loại chủ đề dạy học:
 - Chủ đề đơn môn: Là các chủ đề được xây dựng bằng cách cấu trúc lại nội dung 
kiến thức theo môn học trên cơ sở nghiên cứu chương trình SGK hiện hành đảm bảo 
các yêu cầu về chuẩn kiến thức, kỹ năng, thái độ.
 -Chủ đề liên môn: Bao gồm các nội dung dạy học gần giống nhau, có liên quan 
chặt chẽ với nhau (có thể đang trùng nhau) trong các môn học của chương trình hiện 
hành, biên soạn thành chủ đề liên môn.
 -Chủ đề tích hợp, liên môn: Có nội dung giáo dục liên quan đến các vấn đề thời 
sự của địa phương, đất nước. Ví dụ: Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí 
Minh; bảo vệ chủ quyền biên giới, biển đảo;
Trong khuôn khổ đề tài này, tôi tập trung vào chủ đề đơn môn.
2. Các bước biên soạn chủ đề:
a.Chuẩn bị :
- Xác định mục tiêu của chủ đề.
- Xác định nội dung chủ đề.
- Xác định hoạt động dạy – học của giáo viên và học sinh.
- Xác định phương tiện dạy học sử dụng trong chủ đề dạy học.
- Xác định thời gian cho mỗi nội dung của chủ đề.
- Rút kinh nghiệm sau khi thực hiện chủ đề.
b. Các bước biên soạn:
Bước 1: Đưa ra chủ đề.
Đưa ra các nhiệm vụ, tình huống và mục đích của chủ đề.
Bước 2: Nghiên cứu chủ đề.
Thu thập hiểu biết của học sinh, nghiên cứu tài liệu.
Bước 3: Giải quyết vấn đề của chủ đề.
Đưa ra phương pháp, đánh giá chọn phương án tối ưu.
+ Phương pháp đàm thoại.
+ Phương pháp thảo luận, hoạt động nhóm.
+ Phương pháp sử dụng các tài liệu trực quan: như tranh ảnh, video clip
+ Phương pháp dùng lời nói (giảng giải, kể chuyện, đọc tài liệu).
+ Phương pháp dạy học theo dự án.
Bước 4: Vận dụng
+Vận dụng kết quả để giải quyết bài tập tình huống, vấn đề tương tự.
Phương thức chủ đạo là dựa trên những câu hỏi định hướng, những yêu cầu đã
 7 Các biện pháp phát huy tính tích cực, sáng tạo cho học sinh trong dạy học theo chủ đề môn Địa lí 9
2. Kĩ năng :- Xác định trên bản đồ vị trí, phạm vi vùng biển nước ta. Kể tên và xác 
định được trên bản đồ vị trí một số đảo và quần đảo lớn từ Bắc vào Nam. Phân tích sơ 
đồ để nhận biết tiềm năng kinh tế biển đảo VN. 
-Thu thập và xử lí thông tin từ lược đồ / bản đồ và bài viết về các ngành kinh tế biển, 
vấn đề tài nguyên và môi trường biển- đảo, vấn đề bảo vệ chủ quyền biển – đảo quê 
hương .
- Phân tích mối quan hệ giữa phát triển các ngành kinh tế biển với việc bảo vệ tài 
nguyên , môi trường biển – đảo .
3. Thái độ :
- Bồi dưỡng tình yêu quê hương đất nước 
- Có ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ chủ quyền biển đảo, bảo vệ tài nguyên , 
môi trường biển – đảo .
4.Định hướng năng lực hình thành 
 - Năng lực chung: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng 
 lực thuyết trình, năng lực sử dụng công nghệ thông tin.
 - Năng lực bộ môn: năng lực nhận thức thế giới theo quan điểm không gian; năng 
 lực giải thích các hiện tượng và quá trình địa lý kinh tế - xã hội; năng lực sử dụng 
 công cụ địa lý.
B. BẢNG MÔ TẢ CÁC NĂNG LỰC CẦN PHÁT TRIỂN: 
 Nội dung Nhận biết Thông hiểu Vận dụng Vận dụng cao
 chủ đề thấp
- Biển và - Biết chiều dài -Hiểu được vị - Vận dụng - Bảo vệ chủ 
đảo Việt đường bờ biển, trí, giới hạn các hiểu biết về vị quyền biển – 
Nam diện tích phần bộ phận của trí, giới hạn để đảo, phát huy 
 biển, các bộ vùng biển nước khẳng định chủ tiềm năng của 
 phận của biển ta. quyền trên biển.
- Các đảo - Số lượng các - Vùng biển vùng biển, các 
và quần đảo và quần đảo. nước ta rộng và đảo và quần - Bảo vệ chủ 
đảo. giàu tài nguyên, đảo thuộc vùng quyền biển 
 có 28/63 tỉnh biển Việt Nam. đảo, khai thác 
 - Tên các ngành giáp biển. tổng hợp kinh 
 kinh tế biển: 4 - Phân loại đảo, tế các đảo.
 ngành. xác định các đảo - Hiểu phát 
- Phát gần bờ và xa bờ. - Xác định ý triển tổng hợp 
triển tổng - Tiềm năng, sự nghĩa , vai trò phải đi đôi với 
 9 Các biện pháp phát huy tính tích cực, sáng tạo cho học sinh trong dạy học theo chủ đề môn Địa lí 9
Gv cho hs xem 1 đoạn bản tin thời sự về việc tàu hải cảnh của Trung Quốc đâm chìm 
tàu cá Quảng Ngãi tại đảo Phú Lâm thuộc vùng biển quần đảo Hoàng Sa ngày 
2.4.2020
Em hãy nêu suy nghĩ của em về hành động đâm chìm tàu cá Việt Nam của tàu hải 
cảnh Trung Quốc và nêu những căn cứ bảo vệ cho ý kiến của mình ?
( học sinh trình bày khoảng 1 phút)
 Gv giới thiệu bài : Nước ta có một vùng biển rộng lớn thuộc biển Đông, với hàng 
nghìn đảo lớn nhỏ. Vùng biển và đảo nước ta có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong 
phú tạo cơ sở để phát triển kinh tế biển đa dạng nhưng cũng gây cho chúng ta không 
ít khó khăn. Làm thế nào để vừa phát triển tổng hợp kinh tế vừa bảo vệ được nguồn 
tài nguyên, môi trường biển – đảo . Chúng ta cùng tìm hiểu những vấn đề này qua chủ 
đề “ Biển- đảo Việt Nam”
 II. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH NỘI DUNG KIẾN THỨC
HĐ 1: Cá nhân / cặp I. Biển và đảo Việt Nam.
? Em hãy trình bày những hiểu biết của mình về 1.Vùng biển nước ta
vùng biển nước ta? - Nước ta có vùng biển rộng 
+ Diện tích phần biển Việt Nam thuộc biển Đông khoảng 1 triệu km2
+chiều dài đường bờ biển -Đường bờ biển dài 3260km.
+ Số tỉnh- thành phố giáp biển - Cả nước có 28( trong số 63 ) 
- Địa phương em đang sinh sống có giáp biển tỉnh, thành phố giáp biển.
không ?
Quan sát hình 38.1, em hãy kể tên, xác định vị trí 
các bộ phận của vùng biển nước ta?
Hs xác định các bộ phận của vùng biển VN trên sơ 
đồ
 Gv chiếu cho hs quan sát hình ảnh vị trí Trung 
Quốc hạ đặt giàn khoan HD 981 trên vùng biển 
thuộc quần đảo Hoàng Sa và sơ đồ đường lưỡi bò 
mà TQ đòi hỏi trên biển Đông
? Em hãy nêu quan điểm của mình về vị trí Trung 
Quốc hạ đặt giàn khoan HD981 và sơ đồ vùng biển 
mà Trung Quốc đòi hỏi trên biển Đông?
Hs nêu ý kiến dựa trên những căn cứ về các bộ 
phận của vùng biển chủ quyền của Vn theo công 
ước về Luật biển quốc tế.
 11 Các biện pháp phát huy tính tích cực, sáng tạo cho học sinh trong dạy học theo chủ đề môn Địa lí 9
Gv gọi 1 số hs nêu ý kiến trả lời -Nguồn lợi hải sản giảm sút 
 nghiêm trọng
 -Ô nhiễm biển có xu hướng gia 
? chúng ta cần thực hiện những biện pháp gì để tăng
bảo vệ tài nguyên và môi trường biển? ->ảnh hưởng xấu đến đời sống 
Hs thảo luận nhóm theo kĩ thuật khăn trải bàn (4p) nhân dân và các ngành kinh tế 
Các nhóm trình bày kết quả. biển.
Gv đặt câu hỏi 2. Các phương hướng chính để 
? Tại sao chúng ta cần bảo vệ rạn san hô ngầm bảo vệ tài nguyên và môi trường 
và phát triển hệ thống rừng ngập mặn? biển 
 ( theo nội dung sgk)
 III. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP- VẬN DỤNG
Hs tham gia trò chơi “ dọn sạch đại dương”. 
Môi trường biển đang bị ô nhiễm do rác thải của con người. Hãy cứu các loài 
sinh vật dưới biển bằng cách dọn sạch rác qua việc trả lời đúng các câu hỏi.
Lớp chọn 2 đội chơi, mỗi đội 3 hs. Đội nào dọn được nhiều rác hơn thì đội đó 
giành phần thắng .
Câu 1: Huyện đảo Trường Sa là đơn vị hành chính thuộc tỉnh nào?( Khánh Hòa)
Câu 2: Đường bờ biển nước ta uống cong hình chữ S, kéo dài từ bờ biển Quảng Ninh 
đến Hà Tiên có chiều dài bao nhiêu Km? ( 3260km)
Câu 3: Nước ta có bao nhiêu tỉnh thành giáp biển? ( 28 tỉnh)
Câu 4: Cảng nào sau đây thuộc cảng ở Miền Trung: 
A.Cảng Đà Nẵng B.Cảng Sài Gòn
 C. Cảng Cái Lân D.cảng Hải Phòng 
Câu 5: Tỉnh giáp biển nằm ở vĩ độ cao nhất của nước ta là tỉnh nào?( Quảng Ninh)
Câu 6: Tỉnh giáp biển nằm ở vĩ độ thấp nhất của nước ta là tỉnh nào? ( Cà Mau)
Câu 7: Điểm du lịch biển nào của nước ta đã được công nhận là “một trong bảy kỳ 
quan thiên nhiên thế giới mới”?( Vịnh Hạ Long)
Câu 8: Nghề được phát triển từ lâu đời ở nhiều vùng biển từ Bắc vào Nam, đặc biệt là 
ven biển Nam Trung Bộ như Sa Huỳnh, Cà Ná là nghề gì? ( làm muối)
Câu 9: Tên của đảo thuộc tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, nơi có một nhà tù của bọn thực 
dân đặt ở nước ta được mệnh danh là “chuồng cọp”? ( Côn Lôn hoặc Côn Đảo)
Câu 10:Sau dầu khí, loại khoáng sản được khai thác nhiều nhất hiện nay là:
A.Cát thủy tinh B.Muối C.Pha lê D.San hô
 13