Sáng kiến kinh nghiệm Áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy từ vựng và ôn tập cấu trúc Tiếng Anh Lớp 9

 Áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy từ vựng và ôn tập cấu trúc Tiếng Anh lớp 9 
 MỤC LỤC 
Ngô Thị Ngọc Bích – Giáo viên trường THCS Thái Thịnh- Quận Đống Đa – Thành phố Hà Nội 1 
 Áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy từ vựng và ôn tập cấu trúc Tiếng Anh lớp 9 
 I. PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 
1. Lí do về mặt lí luận 
 Trong xu hướng toàn cầu hóa hiện nay, Chính phủ Việt Nam đã và đang 
thực hiện chính sách mở cửa nhằm hội nhập với cộng đồng thế giới trên nhiều 
lĩnh vực. Trong đó Giáo dục đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn bị nguồn 
nhân lực có chất lượng của mỗi đất nước và tạo cơ hội học tập cho mỗi người 
dân. Hệ thống giáo dục, chương trình và phương pháp giáo dục của các quốc 
gia tiếp tục được thay đổi nhằm xóa bỏ mọi ngăn cách trong các nhà trường, 
cung cấp các tri thức hiện đại, đáp ứng được yêu cầu mới phát sinh của nền 
kinh tế. Một triết gia đã từng nói rằng “Biết thông thạo một ngoại ngữ giống như 
bạn có thêm một con người mới”. Chỉ có ngoại ngữ mới có thể giúp chúng ta 
tiếp cận với thế giới văn minh, trao đổi văn hóa và nối vòng tay hữu nghị toàn 
cầu. Chính vì vậy, Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đã xây dựng đề án dạy ngoại ngữ 
giai đoạn 2008-2020 và Phó thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân đã từng nhấn mạnh, 
đề án dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2008-
2020 nhằm chuyển từ việc dạy ngoại ngữ như một môn học sang dạy như một 
công cụ để sống, làm việc và hội nhập quốc tế, biến ngoại ngữ từ điểm yếu 
thành điểm mạnh của Việt Nam. 
 Xuất phát từ mục tiêu đó, tiếng Anh đã trở thành ngoại ngữ số một được 
dạy ở nước ta và việc dạy cũng như học tiếng Anh ở các trường THCS cũng đã 
có những chuyển biến rõ rệt. Theo đó, việc đầu tư nghiên cứu các phương pháp 
Ngô Thị Ngọc Bích – Giáo viên trường THCS Thái Thịnh- Quận Đống Đa – Thành phố Hà Nội 3 
 Áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy từ vựng và ôn tập cấu trúc Tiếng Anh lớp 9 
 Tác giả của Sơ đồ tư duy: Tony Buza 
Theo tác giả Tony Buza, sơ đồ tư duy là một hình thức ghi chép bằng cách sử 
dụng màu sắc, các từ khóa, hình ảnh để mở rộng và đào sâu ý tưởng. 
- Theo các chuyên gia việc sử dụng màu sắc, đường cong, hình ảnh có tác dụng 
kích thích mắt và trí não hơn trong việc ghi nhớ, việc sử dụng các con chữ dễ 
gây nhàm chán cho học sinh. 
- Ngoài việc sử dụng sơ đồ tư duy để ôn tập và kiểm tra từ vựng đối với học 
sinh, giáo viên còn có thể linh hoạt áp dụng vào các tiết dạy từ vựng, tiết luyện 
viết, hoặc các tiết luyện nói, hay dùng để tóm tắt nội dung các bài đọc theo một 
số sơ đồ 
tham 
khảo 
như sau: 
Sơ đồ 1: 
Sơ đồ 2: 
Ngô Thị Ngọc Bích – Giáo viên trường THCS Thái Thịnh- Quận Đống Đa – Thành phố Hà Nội 5 
 Áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy từ vựng và ôn tập cấu trúc Tiếng Anh lớp 9 
 Thực ra, Sơ đồ tư duy không phải là một khái niệm mới, vì trước đây chúng 
ta vẫn đôi khi có sử dụng dưới một số dạng của sơ đồ tư duy như: Trò chơi 
Network; Dạng cây thư mục; bảng biểu, sơ đồ, nhưng khi khái niệm và 
phương pháp sử dụng sơ đồ tư duy ra đời thì quả thật, nó mang lại sức hấp dẫn 
và hiệu quả hơn nhiều. 
 Về cá nhân, tôi không ngại khi phải thành thật chia sẻ rằng, mặc dù trước 
đây có được nghe qua về phương pháp giảng dạy dùng sơ đồ tư duy, tôi chỉ mơ 
hồ nhìn nhận, đó là một phương pháp “hiện đại” hơn phương pháp kẻ bảng, vẽ 
sơ đồ thủ công trước đây nhằm hệ thống, xâu chuỗi các vấn đề, các ý tưởng với 
nhau; nhưng cái nhìn của tôi đã thay đổi hẳn về phương pháp này kể từ một thực 
tế khi tôi tham gia thi Giáo viên chủ nhiêm giỏi cấp Quận (không phải môn 
giảng dạy chuyên môn) . Tôi đã “mò mẫm” tìm hiểu trên mạng, áp dụng sơ đồ 
tư duy trong tiết dự thi đó, được đánh giá tốt và đó cũng chính là động lực khiến 
tôi muốn áp dụng cho chính tiếng Anh – bộ môn mình yêu thích và đang trực 
tiếp giảng dạy hàng ngày trên lớp cho học trò. Và không phụ công tôi, kết quả 
đạt được từ phương pháp giảng dạy này rất khả quan, hơn 90% các em tỏ ra hào 
hứng và thích thú với sơ đồ tư duy, chấp nhận nó như một “hiển nhiên cần phải 
có”, háo hức được lĩnh hội và thể hiện khả năng tư duy của bản thân; và đa số 
các em đạt được chuẩn yêu cầu về bài học. 
3. Lý do về tính cần thiết 
 Cập nhật thông tin mới, áp dụng phù hợp với tình hình thực tiễn và khả 
năng của bản thân là yêu cầu nên đặt ra cho mỗi giáo viên trong quá trình hội 
nhập, toàn cầu hoá như hiện nay. Xác định về tính cần thiết của việc áp dụng sơ 
đồ tư duy trong giảng dạy nói chung, và giảng dạy từ vựng và ôn tập ngữ pháp 
tiếng Anh nói riêng, tôi luôn nghĩ về tính ưu việt của phương pháp này. Một 
mặt, học trò có thể hệ thống hoá các kiến thức và nội dung cơ bản chính xác và 
nhanh hơn. Mặt khác, phương pháp này giúp học trò khắc sâu được kiến thức 
lâu hơn, có dấu ấn hơn và có tác dụng kích thích trí tưởng tượng, sáng tạo của 
Ngô Thị Ngọc Bích – Giáo viên trường THCS Thái Thịnh- Quận Đống Đa – Thành phố Hà Nội 7 
 Áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy từ vựng và ôn tập cấu trúc Tiếng Anh lớp 9 
vựng và ôn tập ngữ pháp tiếng Anh cho học sinh khối lớp 9 tôi đang giảng dạy 
trong phạm vi trường THCS Thái Thịnh. 
6. Phương pháp nghiên cứu 
Để thực hiện việc nghiên cứu đề tài, tôi đã sử dụng một số phương pháp sau: 
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu (Truy cập mạng Internet, tham khảo các tài 
liệu trên mạng về việc áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy học nói chung; sách giáo 
khoa và bài tập môn tiếng Anh lớp 9, hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kĩ 
năng môn Tiếng Anh THCS – Vũ Thị Lợi); tài liệu “Lập bản đồ tư duy - Công 
cụ tư duy tối ưu sẽ làm thay đổi cuộc sống của bạn” - Tác giả Tony Buzan). 
- Phương pháp khảo sát. (Điều tra, phân tích, tổng hợp tình hình học tập của 
học sinh) 
- Phương pháp thực nghiệm. (Thông qua thực tế giảng dạy áp dụng đề tài này 
trong khoảng thời gian gần 1năm của bản thân.) 
- Phương pháp thống kê, kiểm tra, đánh giá trước và sau quá trình thực nghiệm. 
 Ngoài ra, tôi còn tham khảo ý kiến và kinh nghiệm của đồng nghiệp trong 
trường, không chỉ trong tổ bộ môn mà còn từ các giáo viên có năng lực ở các 
môn liên quan như Ngữ văn, lịch sử, sinh học v.v.. 
7. Nhiệm vụ nghiên cứu: 
- Nghiên cứu về mặt cơ sở lý luận 
- Nghiên cứu thực trạng các tiết học có sử dụng sơ đồ tư duy 
- Nghiên cứu các biện pháp khắc phục 
- Thống kê kết quả đạt được, rút kinh nghiệm nghiên cứu. 
Ngô Thị Ngọc Bích – Giáo viên trường THCS Thái Thịnh- Quận Đống Đa – Thành phố Hà Nội 9 
 Áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy từ vựng và ôn tập cấu trúc Tiếng Anh lớp 9 
nhiều giáo viên còn chưa bắt nhịp kịp với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ 
thông tin. 
II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP 
 Nội dung phần mô tả giải pháp xin được tóm tắt theo sơ đồ sau: 
 Xuất phát từ những thực trạng trên, qua quá trình giảng dạy và sự tiếp thu, học 
hỏi từ các đồng nghiệp trong và ngoài nhà trường, tôi xin chia sẻ một số kinh 
nghiệm và giải pháp trong việc áp dụng sơ đồ tư duy trong giảng dạy từ vựng và 
cấu trúc tiếng Anh lớp 9, nhằm giúp tăng hiệu quả tiết học như sau: 
1. Nội dung 
 a. Về từ vựng: Thứ nhất, lượng từ nhiều, mặc dù chương trình sách giáo 
khoa đã soạn theo chủ điểm riêng, nhưng khi giáo viên thiết kế sơ đồ tư duy lại 
cần phải dành khá nhiều thời gian và tâm trí để chọn lọc từ, giới thiệu và sắp xếp 
từ sao cho đúng trình tự, lôgic, tạo sự dễ hiểu nhất cho học sinh. Bản thân giáo 
viên phải tự đặt mình vào 2 vị thế: một là, giáo viên phải trình bày sơ đồ tư duy 
Ngô Thị Ngọc Bích – Giáo viên trường THCS Thái Thịnh- Quận Đống Đa – Thành phố Hà Nội 11 
 Áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy từ vựng và ôn tập cấu trúc Tiếng Anh lớp 9 
Như vậy, với 1 tiết dạy có lượng từ vựng nhiều, giáo viên cần phải có sự chuẩn 
bị chu đáo từ trước: 
 - Chọn lọc các từ sao cho gần nhau nhất về nghĩa xếp vào cùng một 
nhóm. 
 - Thiết kế màu sắc của sơ đồ tư duy cũng phải nhất quán theo từng nhóm 
từ đó. 
 - Chọn hướng minh hoạ càng đơn giản càng tốt. 
 - Sau khi giới thiệu kĩ từ vựng, yêu cầu học sinh tái sản xuất lại sơ đồ tư 
duy trên, ban đầu theo nhóm để có sự hỗ trợ lẫn nhau, bước sau làm cá nhân rồi 
có so sánh, đối chiếu. 
 - Sau cùng, tự học sinh sẽ phải thiết kế một dạng sơ đồ tư duy cho riêng 
mình, dựa trên các từ đã được học ở trên. 
 ------------------------------------------ 
 ********&******* 
* Các sơ đồ tư duy đã được thiết kế để dạy từ vựng trong đơn vị bài học 
tiếng Anh 9 lần lượt được giới thiệu sau đây: 
Ngô Thị Ngọc Bích – Giáo viên trường THCS Thái Thịnh- Quận Đống Đa – Thành phố Hà Nội 13 
 Áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy từ vựng và ôn tập cấu trúc Tiếng Anh lớp 9 
 ------------------------------------------------- 
 Unit 3: A trip to the countryside 
 Lesson 1: Getting started & Listen and read (page 22 - 23) 
1. Teaching points: Presenting and revising countryside vocabulary to talk about 
a trip to the countryside. 
Ngô Thị Ngọc Bích – Giáo viên trường THCS Thái Thịnh- Quận Đống Đa – Thành phố Hà Nội 15 
 Áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy từ vựng và ôn tập cấu trúc Tiếng Anh lớp 9 
2. The mind map target: to teach vocabulary about the environmental problems. 
3. Mind map description: 
 - The mind map is designed with 6 main environmental problems: water 
pollution, dynamite fishing, spraying pesticides, air pollution, garbage dump and 
deforestation. 
 - The people’s attitude and activities (the conservationists’) to the 
environmental problems. 
4. Results: Students were able to remember the new words and discuss about 
those environmental problems thoroughly. 
 ------------------------------------------------------ 
 Unit 7: Saving energy 
 Lesson 3: Listen (page 60) 
1. Teaching points: practice in listening to the news on solar energy for specific 
information. 
Ngô Thị Ngọc Bích – Giáo viên trường THCS Thái Thịnh- Quận Đống Đa – Thành phố Hà Nội 17 
 Áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy từ vựng và ôn tập cấu trúc Tiếng Anh lớp 9 
 ---------------------------------------------------- 
 Unit 9: Natural disasters 
 Lesson 4: Read (page78 - 79) 
Ngô Thị Ngọc Bích – Giáo viên trường THCS Thái Thịnh- Quận Đống Đa – Thành phố Hà Nội 19 
 Áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy từ vựng và ôn tập cấu trúc Tiếng Anh lớp 9 
1. Teaching points: Presenting some vocabulary about “Life on other planets”. 
2. The mind map target: to teach new words about the topic “Life on other 
planets”. 
3. Mind map description: - The mind map is designed to introduce the 
vocabulary only. 
4. Results: Students were able to remember the words relating the topic. 
Thứ hai, từ vựng trong sách giáo khoa Tiếng Anh 9 còn cần nên chia theo dạng. 
Giáo viên có thể thiết kế kiểu sơ đồ tư duy theo 2 thể loại: từ vựng tách biệt như 
Ngô Thị Ngọc Bích – Giáo viên trường THCS Thái Thịnh- Quận Đống Đa – Thành phố Hà Nội 21