Sáng kiến kinh nghiệm Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh qua một số tiết dạy

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
RÈN LUYỆN KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC 
 SINH QUA MỘT SỐ 
 TIẾT DẠY TIẾNG ANH LỚP 9 
không phải chỉ là trung tâm của nhà trường mà còn là trung tâm của cuộc sống, xã 
hội. Vì vậy việc giáo dục cho học sinh kỹ năng sống là một điều vô cùng quan trọng, 
là một yêu cầu cần thiết để đáp ứng mục tiêu này. 
4. CƠ SỞ THỰC TIỂN: 
 Mặc dù các phương tiện thông tin đại chúng luôn tuyên truyền rất nhiều nội 
dung về giáo dục kỹ năng sống song đa số các em vẫn còn chưa ý thức được cụ thể 
như: Quạt trong phòng học vẫn để chạy hoặc đèn vẫn sáng trong giờ ra sân tập thể 
dục hoặc sau khi tan lớp, xả rác trong lớp học, ngoài sân trường hoặc ở trên đường đi, 
nơi công cộng mặc dù thùng rác đã được đặt bên cạnh. Không tắt vòi nước sau khi đã 
dùng xong dù đó là những tiêu chí thi đua của lớp, của trường đã được giáo viên chủ 
nhiệm hay cán sự lớp nhắc nhở thường xuyên. Bên cạnh đó việc ứng xử với những 
thay đổi của thời tiết như bảo lụt, hiệu ứng fơn  còn nhiều hạn chế. Vẫn còn nhiều 
em ăn mặc phong phanh khi trời lạnh, lội nước đi chơi khi có lũ lụt, đi dạo ngoài 
đường khi dông bão. Ngay từ khi tập nói cho đến lúc đi học, các em đã được luyện 
nói những lời hay, có những hành vi đúng đắn. Thế nhưng các em trên thực tế vẫn 
chưa sử dụng chúng thật tốt trong giao tiếp, nhất là các em học sinh cá biệt, việc giáo 
dục và rèn luyện giao tiếp cần phải được thường xuyên hơn. 
 Hơn nữa, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh là một trong những nội dung 
của phong trào thi đua “Xây dựng trường học than thiện, học sinh tích cực” do Phó 
Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ giáo dục và đào tạo Nguyễn Thiện Nhân phát động; là yêu 
cầu, xu hướng của xã hội hiện đại trong thế giới phẳng, toàn cầu hóa. Qua việc nắm 
bắt học sinh vào thời gian đầu trong các giờ chào cờ đầu tuần, dựa vào việc theo dõi 
của đội cờ đỏ và đánh giá thi đua của Tổng phụ trách cũng như trao đồi với giáo viên 
chủ nhiệm tôi nhận thấy rằng tuy là học sinh khối 9- khối đàn anh trong nhà trường 
song mức độ vi phạm về vệ sinh, môi trường, cơ sở vật chất, ham chơi điện tử là rất 
lớn, khả năng giao tiếp còn hạn chế nhiều. Sau đây là số liệu điều tra cụ thể: 
Khảo sát về nhận thức kỹ năng sống của học sinh khối 9: 
 Kỹ năng rèn Kỹ năng phòng 
 Kỹ năng giao Kỹ năng điều 
 luyện và bảo vệ chống thiên tai 
 tiếp chỉnh nhận thức 
Lớp SL sức khỏe dịch bệnh 
 SL TL SL TL SL TL SL TL 
91 37 9 24,3 12 32,4 10 27 10 27 
92 39 8 20,5 12 30,8 14 35,9 12 30,8 
93 35 8 22,8 10 28,5 13 37,1 14 40 
94 38 10 26,3 11 28,9 14 36,8 11 28,9 
Khảo sát về hành vi thực hiện kỹ năng sống của học sinh: 
Tiếng Anh và ý thức tự học, tự rèn luyện. Từ đó các em sẽ tự giác học tập, huy động 
vốn kinh nghiệm đã tích lũy (từ vựng, ngữ pháp, ) để bắt chước, tái hiện, tìm tòi 
cách ứng xử và ứng xử sáng tạo trong các tình huống giao tiếp. Các em biết bộc lộ 
nhận thức và sự hiểu biết của mình ra bên ngoài bằng lời nói, bài viết thông qua ngoại 
ngữ. 
 Như vậy, dạy học ngoại ngữ thực chất là hoạt động rèn luyện kỹ năng giao tiếp 
dưới các dạng: nghe, nói, đọc, viết thông qua những môi trường với những tình 
huống đa dạng của cuộc sống. Môi trường này chủ yếu do giáo viên tạo ra dưới 
những tình huống giao tiếp và học sinh phải tìm cách ứng xử phù hợp. 
 Ở các khối lớp dưới học sinh được luyện tập xoáy sâu vào các hoạt động giao 
tiếp trong cuộc sống đời thường, gần gũi mà các em tiếp xúc thường xuyên hàng ngày 
còn ở lớp 9 các em tập trung nhiều vào các hoạt động mang tính quy mô hơn. 
 Ở tiết dạy kỹ năng nói của bài 1: “A visit from a penpal”, các em được rèn 
luyện kỹ năng giao tiếp với một bạn mới nước ngoài, từ việc chào hỏi và giới thiệu về 
mình một cách lịch sự “Please to meet you. Let me introduce myself.” đến việc giới 
thiệu về đất nước, con người Việt Nam và tìm hiểu về đất nước, con người Malaysia. 
Để một lần nữa được luyện tập kỹ năng giao tiếp, cuối tiết đọc, học sinh trong vai 
Maryam và học sinh khác lập hội thoại tự do với chủ đề: “Kết bạn”, vừa tạo thói quen 
dùng Tiếng Anh giao tiếp vừa cho các em có cơ hội hiểu sâu hơn những địa danh và 
nét truyền thống tốt đẹp của hai đất nước Việt Nam và Malaysia. Tiếp theo của tiết 
học này là tiết luyện viết, các em đúc kết được những kiến thức được vận dụng trong 
kỹ năng nói trên để thể hiện bằng lời. 
 Bài học 2: “Clothing” trang bị cho các em từ vựng về trang phục mà các em 
mặc ở những địa điểm khác nhau, thời gian khác nhau. Trong tiết học kỹ năng nói, 
các em bày tỏ ý kiến của mình bằng các câu hỏi và trả lời liên quan đến chủ đề đang 
học. Chủ đề này sẽ hấp dẫn các em nhiều, nhất là các em học sinh gái có xu hướng về 
thời trang: 
 - What do you ususally wear on the weekends? 
 - Why do you usually wear these/ those clothes? 
 - What are your favourite types of clothing? Why? 
 - What color suits you? Why? 
 - Do you like to wear uniforms? Why? 
 - What do you usually wear on Tet holiday? / on your birthday? On your 
sister’s or your brother’s wedding day? 
 - Do you want to be a fashional designer in the future? If yes, say why? 
 So on  
Ở bài học 4: “Learning a forein language” các em hỏi và trả lời về những thông tin 
trong các cuộc thi “Oral” hay thuyết phục các bạn khác tham gia vào các hoạt động 
cùng mình. 
 Kỹ năng giao tiếp luôn được rèn luyện thường xuyên trong các tiết học ở các 
đơn vị bài học. 
b. Biện pháp 2: Tổ chức giáo dục, rèn luyện kỹ năng điều chỉnh nhận thức hành vi 
mình về những vấn đề cụ thể. 
 Cuối bài viết tôi lại cho học sinh vận dụng kỹ năng làm việc theo nhóm để thảo 
luận về những bất lợi của Internet, từ đó xác định việc sử dụng Internet như thế nào 
để có hiệu quả đồng thời cũng hướng dẫn cho các em sử dụng các loại games sử dụng 
tiếng Anh để vừa chơi, vừa học và phải đảm bảo thời gian hợp lí. Sau giờ học, chúng 
tôi còn chọn ra một số học sinh giỏi để viết về đề tài này và lập diễn đàn theo khối do 
các học sinh giỏi chủ trì dưới sự hưỡng dẫn của giáo viên. Từ những hoạt động này, 
tôi đã giúp các em rèn luyện kỹ năng tự điều chỉnh nhận thức, hành vi của mình qua 
việc tiếp cận với CNTT. (Các cuộc thi Olympic Tiếng Anh, Toán qua mạng lớp 9) 
c. Biện pháp 3: Tổ chức giáo dục, rèn luyện kỹ năng rèn luyện sức khỏe và bảo vệ 
sức khỏe 
 Ai cũng biết rằng sức khỏe là tài sản vô giá, có sức khỏe là có tất cả. Vì thế có 
một sức khỏe tốt và bảo vệ được nó thì thật không dễ chút nào. Sức khỏe của chúng 
ta phụ thuộc vào những điều rất giản dị. Đó chính là giáo dục một lối sống khoa học, 
phải biết bảo vệ môi trường, bảo quản cơ sở vật chất, tiết kiệm năng lượng. ngày nay 
vấn đề này lại càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Cuộc sống của con người giờ 
đây thay đổi đến chóng mặt vào từng thời khắc một. Nếu không được giáo dục và rèn 
luyện tốt thì thế hệ hiện tại, thế hệ tiếp nối sẽ khó có thể thích ứng với cuộc sống, 
phải đối mặt với bao vấn đề xảy ra: 
*Vấn đề lãng phí và vô độ: 
 Con người khai thác không thương tiếc các nguồn tài nguyên như đất đai, 
khoáng sản, sông núi, chất xám và sức lao động. Hàng ngày, hàng giờ con người 
cũng đang sử dụng chúng một cách bừa bãi, thiếu cân nhắc và không hề thận trọng. 
Từ đó, hậu quả mà con người đã, đang và sẽ phải gánh chịu vô cùng to lớn. Một cái 
giá không ai khác phải trả chính là thế hệ con cháu của chúng ta. 
 Trong vai trò giáo viên, tôi trở thành một nhà tài nguyên học chỉ rõ cho các em 
những gì con người hiện nay đang làm và dẫn các em đến với những ý tưởng tiết 
kiệm thông qua bài học 7: “Saving energy”. 
 Ngay từ tiết 1, nhờ vào các bức tranh có sẵn trong phần “getting started”, tôi 
hướng dẫn các em quan sát tranh, nêu câu hỏi gợi ý, học sinh trả lời và làm rõ nội 
dung bức tranh chứa các tình huống lãng phí tài nguyên. 
 - What happens to the faucets? 
 - Is the TV on? Who is watching TV? 
 - Is the radio on? Who is listening to the radio? 
 - Is the light still burning? 
Những câu hỏi gợi ý sau đây được dùng để nói về cách xử lý các tình huống trên: 
 - What should we do to save electricity/water? 
 - Should we turn of the TV/ radio/ light/ faucets if we do not use it? 
 - Why don’t we turn off the fan? 
 - Shall we turn off the gas fire? 
 - Let’s turn down the gas. 
 - How about turning off the air conditioner? 
 - What about turning off the light and the television. 
 - We should go to school or to work by bike in stead of by motorbike. 
 - I suggest taking a bus in stead of a car. 
 Vận dụng những kiến thức đã được học trên vào bài đọc ở phần “free practice” 
tôi cho các em thảo luận nhóm theo chủ đề: “The ways to spend less on lighting” các 
em cũng đã rút ra được: 
 The ways to spend less on lighting 
 - Using energy saving bulbs in stead of ordinary 100 watt light bulbs. 
 - Turning off the light before living the room. 
 - Using household appliances properly following the instructions. 
 - Keeping refrigerator door closed. 
 - Using household saving energy appliances. 
 Tiết học viết là tiết học mà các em tập hợp hết các kiến thức được luyện tập ở 
các tiết trước để hoàn chỉnh một bài viết xoay quanh vấn đề tiết kiệm năng lượng. Rõ 
ràng các em đã biết được sự nguy hiểm của sử dụng lãng phí các nguồn năng lượng 
và thay đổi ý thức sống theo chiều hướng tốt. 
 *Vấn đề môi trường bị ô nhiểm 
 Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và các yếu tố vật chất có quan hệ mật 
thiết với nhau bao quanh con người và ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống, sản 
xuất, sự tồn tại và phát triển của con người và thiên nhiên. Vì vậy, bảo vệ môi trường 
là bảo vệ chính mình. Những bức tranh vào bài học 6 gợi cho các em những cảnh 
tượng thật sự bức xúc về môi trường mà con người gây nên. Tôi dùng thủ thuật 
“name the pictures” để cho học sinh tập trung vào chủ đề “environmental problem” 
như là: air pollution/ water pollution/ rubbish (garbage)  
 Tôi đưa ra các cụm từ: garbage dump, air pollution, water pollution, 
deforestation, dynamite fishing, spraying pesticides cho các em nối với tranh. 
 Để các em suy nghĩ về vấn đề được nêu ra, tôi đưa ra câu hỏi liên quan đến các 
hoạt động làm sạch môi trường trong nhà trường hoặc ở địa phương phù hợp với tuổi 
nhỏ của các em hàng ngày, nhân dịp các ngày lễ hoặc nhân tháng môi trường: 
 - What do you do every day to keep your school clean? 
 - Why do you have to do that? 
 - How often do you take part in the activities for environment in your local? 
 - Do you encourage your friends to do with you? 
Những câu trả lời đã chững tỏ các em có ý thức, thái độ tốt khi tham gia hoạt động: 
 - cleaning the school before and after the classes with my classmates every 
day. 
 - Do you think air pollution/ water pollution/  is harmful to your health? 
 - Why do we have to keep our environment clean and fresh? 
 - What happens if we spoil the place where we are living?  
d. Biện pháp 4: Tổ chức giáo dục, rèn luyện kỹ năng phòng chống thiên tai, dịch 
bệnh. 
 Do lối sống lãng phí, vô trách nhiệm của một số không nhỏ con người chúng 
ta, 
hiện nay trên toàn cầu đang phải đương đầu với những thiên tai, dịch bệnh liên tiếp 
xảy ra như hạn hán, lũ lụt, mất mùa, bão, động đất, sóng thần  làm nhiều người mất 
nhà cửa, tổn hại lớn về kinh tế. 
 Các em học sinh khi biết được một thông tin về thiên tai xảy ra ở đâu đó trên 
thế giới hoặc trong nước thì đã thể hiện đồng cảm, quyên góp ủng hộ, song một số 
các em đã có thể quên đi nhanh chóng, thích thú xuống đường tham gia lội nước, đi 
chơi khi có bão to không màng đến sự nguy hiểm đang ở đâu đó. Để giáo dục, rèn 
luyện cho các em ý thức phòng chống thiên tai, tôi sử dụng các bức tranh (Bài học 9: 
“Natural disasters”-tiết học 1) yêu cầu học sinh quan sát để xác định chủ đề bài học. 
Sau đó thông qua bài tập để xác định các thiên tai khác nhau: snowstorm, earthquake, 
volcano, typhoon  
 Ở tiết dạy nói, những câu hỏi liên quan đến kỹ năng phòng chống thiên tai, cụ 
thể là bão lụt được đưa ra cho các em thảo luận bày tỏ ý kiến trước lớp: 
 - What does your family often prepare for a typhoon? 
 - What does your family often buy to prepare for a typhoon? 
 - When typhoon comes, what do you usually do? 
 - What do you and your family do after typhoon to protect our environment 
and our health?  
 Sau khi cho các em nêu một vài ý kiến, tôi giao cho từng nhóm 4 em một danh 
sách gợi ý về những việc cần làm trước, khi và sau khi bão đến để các em đánh dấu. 
Các em tiến hành hội thoại sau khi đã thống nhất cùng nhau những việc cần làm. Gọi 
số cho từng em trong nhóm và thành lập nhóm mới, một lần nữa các em được thảo 
luận cùng bạn về cách phòng chống thiên tai như thế nào để hạn chế thấp nhất những 
ảnh hưởng của nó đến cuộc sống của con người. Áp dụng để nói việc phòng chống 
thiên tai vừa qua ở địa phương. Các em đã rất hứng thú khi nêu những việc đã làm 
của nhà trường, gia đình và bản thân. 
 Tôi cho rằng thật tốt khi nhiều bộ môn khác nhau trong trường học đồng thời 
lồng ghép dạy cho các em về kỹ năng sống. Các em sẽ biết tự bảo vệ bản thân, có ý 
thức với những việc làm của mình để bảo vệ môi trường sống, thuyết phục các bạn 
cùng trang lứa làm tốt công việc này. Do vậy, ngoài xoáy sâu vào giáo dục và rèn 
luyện 4 nhóm kỹ năng trên, tôi cũng đã không quên rèn luyện các kỹ năng sống khác 
như: Kỹ năng hoạt động nhóm (ý thức tự giác tham gia hoạt động, tinh thần đồng đội, 
tinh thần giúp đỡ bạn khi gặp vấn đề ), kỹ năng thuyết phục, kỹ năng trình bày một 
vấn đề cụ thể.