Sáng kiến kinh nghiệm Thảo luận nhóm trong dạy học Toán 9

 1 
 LIÊN ĐOÀN LAO ĐÔNG HUYỆN BA VÌ 
 CĐCS TRƯỜNG THCS TÂY ĐẰNG 
 ----------  ---------- 
 “ 01 triệu sáng kiến – nỗ lực vượt khó, sáng tạo 
 quyết tâm chiến thắng đại dịch Covid - 19” 
 Họ và tên: Nguyễn Thị Vân Anh 
 Chức vụ: Giáo viên 
 Đơn vị công tác: Trường THCS Tây Đằng- Ba Vì- Hà Nội 
Giảng dạy môn: Toán 
 Email: vananhdungchau@gmail.com 
 Số điện thoại: 0384240055 
 Ba Vì, ngày 05 tháng 05 năm 2022 
 3 
 Lớp 9C, 9D Trường THCS Tây Đằng, huyện Ba Vì, thành phố Hà Nội. 
 5. Phạm vi nghiên cứu 
 Năm học 2020 - 2021 . 
 6. Phương pháp nghiên cứu: 
 Trên cơ sở rút kinh nghiệm từ quá trình kinh giảng dạy, khi thực hiện sáng 
kiến này tôi đã sử dụng một số phương pháp sau đây: 
 - Phương pháp nghiên cứu lí luận 
 - Phương pháp phân tích, tổng hợp. 
 - Phương pháp thực hành - rút kinh nghiệm. 
 - Phương pháp khảo sát thực tế và so sánh - đối chiếu. 
 PHẦN 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 
1. Cơ sở lí luận 
 Phương pháp dạy học tích cực là phương pháp hướng tới việc tích cực 
hóa hoạt động nhận thức của học sinh, tập trung phát huy tính chủ động sáng tạo 
của người học, để phát huy được tính tích cực của học sinh thì mỗi thầy cô giáo 
phải nỗ nực tìm ra cách thức tổ chức dạy học dể học sinh hứng thú học tập. 
 Xuất phát từ thực tiễn cho thấy giáo viên là người đóng vai trò chủ đạo 
trong việc tổ chức các hoạt động của thầy và trò trong một tiết học vì vậy việc 
nắm vững các phương pháp dạy học tích cực là yêu cầu cấp bách không thể 
thiếu được trong việc đổi mới hoạt động dạy và học ở tất cả các môn học trong 
trường phổ thông nói chung và bộ môn toán nói riêng. 
2. Cơ sở thực tiễn. 
 Phương pháp cho học sinh thảo luận ở trên lớp có tác dụng rất tốt cho việc 
phát huy tối đa tính tích cực của học sinh. Đồng thời, quá trình thảo luận dưới sự 
hướng dẫn của giáo viên cũng tạo ra mối quan hệ hai chiều giữa giáo viên và 
học sinh, giúp cho giáo viên nắm được hiệu quả giáo dục về mặt nhận thức cũng 
như có thái độ, quan điểm, xu hướng hành vi của học sinh. 
 *Với giáo viên: 
 Có thể là do sợ không đủ thời gian, cơ sở vật chất thiếu thốn (phòng, lớp 
không đủ cho các nhóm học sinh thảo luận) v.v Nguyên nhân chính vẫn là do 
phương pháp này chưa được chú trọng đúng mức. 
Giáo viên giảng dạy ở lớp 9 thường ngại bài dài, kiến thức khó nên giáo viên 
thường sử dụng phương pháp thuyết trình cũ mà chưa quan tâm đến việc phát 
huy tính tích cực của các em. 
 *Với học sinh: 
-Ngại làm việc, chỉ thích ghi: xuất phát từ thói quen học theo kiểu truyền thống. 5 
 Phương pháp dạy học hợp tác tạo thuận lợi cho học sinh được giao tiếp, 
sử dụng ngôn ngữ để trình bày những hiểu biết của mình cho bạn học nghe, 
đồng thời được lắng nghe và bàn bạc về những nội dung bạn trình bày. Nhờ vào 
việc học trong nhóm, học sinh phát triển được năng lực tự đánh giá và sự tự tin ở 
bản thân. 
 Khi làm việc theo nhóm, học sinh xử lý các tài liệu mới, tự mình tìm hiểu 
và cùng các bạn trong nhóm thảo luận xoay quanh một bài cụ thể. Hoạt động 
thảo luận làm cho việc học theo nhóm thường sôi nổi và trong môi trường học 
tập đó ngay cả các học sinh nhút nhát, ít phát biểu trong lớp cũng sẽ mạnh dạn 
tham gia xây dựng bài. 
 Như vậy, hoạt động nhóm mang lại cho học sinh những cơ hội thuận lợi 
để làm quen với nhau, gắn bó với nhau bởi hoạt động tập thể và tạo nên động cơ 
để học sinh tích cực hoạt động, đặc biệt khi có yếu tố cạnh tranh (thi đua). Với 
hoạt động làm việc nhóm, học sinh có thể cùng nhau hoàn thành nhiệm vụ, đạt 
được những điều mà các em không thể làm được một mình. 
 *Nhược điểm 
- Sử dụng phương pháp này thường mất nhiều thời gian. 
- Phương pháp này chỉ thực sự có hiệu quả khi dung lượng kiến thức trong một 
bài không quá nhiều, số lượng học sinh trong một lớp không quá đông, không 
gian lớp học chưa phù hợp,và giáo viên phải theo dõi sát sao hoạt động của 
các nhóm. 
3.2. Giải pháp cụ thể 
 Để cho việc sử dụng phương pháp hướng dẫn học sinh thảo luận có kết 
quả tốt, giáo viên cần quan tâm đến hai khâu công việc rất quan trọng là: chuẩn 
bị nội dung thảo luận và tổ chức công việc cần thảo luận. 
 a/ Chuẩn bị nội dung thảo luận 
 Cần chọn bài, chọn vấn đề thích hợp cho học sinh thảo luận, những bài 
cho học sinh thảo luận thường là những bài không khó về mặt nội dung nhưng 
lại có một vấn đề được nhiều người quan tâm, có nhiều cách giải quyết khác 
nhau. Như vậy không phải bài nào cũng thích hợp với phương pháp này. Việc 
lựa chọn bài không chính xác sẽ làm cho buổi thảo luận khô khan, tẻ nhạt, thiếu 
sôi động, dẫn đến hiệu quả giáo dục thấp. 
 Khi đã chọn được bài đúng yêu cầu, giáo viên cần bảo cho học sinh tự 
nghiên cứu trước bài đó, vấn đề đó ở nhà để chuẩn bị ý kiến phát biểu. Ý kiến 
chuẩn bị của học sinh phải được ghi ra giấy. Sau buổi thảo luận, giáo viên thu để 
kiểm tra (Có thể cho điểm sau) 
Sau đây là các câu hỏi kiểm tra dùng cho việc chuẩn bị dạy học nhóm: 7 
Cách thức tiến hành - Do giáo viên chọn 
Các nhóm sẽ được tiến hành như thế - Do học sinh chọn 
nào? - Ngẫu nhiên 
 b/ Tổ chức thảo luận 
- Trước buổi thảo luận, giáo viên cần nêu lại một lần nữa yêu cầu, mục đích và 
nội dung buổi thảo luận. Sau đó chỉ định người điều khiển cuộc thảo luận (Có 
thể là lớp trưởng). 
- Nếu có địa điểm, lớp có thể phân thành nhiều nhóm để thảo luận. Trong quá 
trình trao đổi, giáo viên chỉ làm nhiệm vụ quan sát, theo dõi mà không tham gia 
ý kiến thảo luận (Có thể phát biểu ý kiến về cách làm nếu cần). 
- Khi gần kết thúc thảo luận, giáo viên tập hợp những ý kiến đã trao đổi bổ sung, 
giải thích thêm và kết luận. 
 - Thông thường thời gian thảo luận trong 1 tiết không nhiều, trong trường hợp 
cuộc thảo luận vẫn còn nhiểu ý kiến chưa kết thúc thì giáo viên có thể cho học 
sinh sắp xếp thời gian, thảo luận tiếp vào giờ tự học và việc tổng kết để vào hôm 
khác. 
 *Một số chú ý khi thực hiện dạy học nhóm: 
- Cần luyện cho học sinh quy tắc làm việc nhóm. 
- Trao đổi để tiến hành làm việc nhóm. 
- Luyện tập về kĩ năng làm việc nhóm. 
- Duy trì trật tự cần thiết trong khi làm việc nhóm. 
- Giáo viên quan sát, hỗ trợ các nhóm học sinh. 
- Giúp ổn định các nhóm khi làm việc cần thiết. 
3.3. Quy trình thực hiện 
 * Bước 1: Hình thành các nhóm làm việc. 
 Nhóm học tập được thành lập tùy vào ý tưởng của giáo viên theo đặc thù 
môn học, bài học, nhóm được thành lập như sau: 
- Nhóm hình thành trên sự cộng tác kết hợp của tất cả các thành viên trong 
nhóm; số lượng thành viên mỗi nhóm khoảng từ 2-8 HS. 
 - Kiểu nhóm GV nên thay đổi để tránh khỏi sự nhàm chán, ví dụ chia nhóm 
theo điểm số, theo biểu tượng, theo ghép hình, theo sở thích 
 - Sau khi đã tập hợp đủ số thành viên, GV có thể chỉ định nhóm trưởng( nhóm 
trưởng nên luân phiên để tạo cho các em mạnh dạn trước tập thể). 
 - Nhóm trưởng có trách nhiệm nhận nhiệm vụ GV giao, sau đó làm rõ yêu cầu, 
nhiệm vụ của nhóm, phân việc, điều khiển nhóm thảo luận, làm đại diện chính 
thức cho nhóm. 9 
*Ví dụ 1: Cho biểu thức (Bài ôn tập chương I)( hoạt động nhóm từ 4 đến 5 
phút) 
 a a b
 Q= - 1+ : với a > b > 0 
 a2 -b 2 a 2 -b 2 a- a 2 -b 2
a) Rút gọn biểu thức Q 
b) Xác định giá trị của Q khi a = 3b 
* Đối với bài tập này tổ chức thảo luận nhóm đôi 
* Học sinh xác định được nhiệm vụ 
- Đối với dạng bài tập này HS có thể giải thích được cho nhau đề bài cho a > b 
> 0 để làm gì? 
- Hướng dẫn cho nhau thứ tự thực hiện phép tính có trong biểu thức. 
- Cùng nhau thảo luận để rút gọn biểu thức theo thứ tự phép tính đã xác định. 
- Ôn lại cách quy đồng phân thức; thực hiện phép tính đối với phân thức 
- Biết thay giá trị của tham biến vào biểu thức rút gọn. 
* Đại diện một nhóm trình bày kết quả. 
* GV yêu cầu các nhóm khác nhận xét, đánh giá kết quả, phát hiện lỗi sai nếu có 
và sửa sai, sau đó chốt kiến thức. 
Lời giải: 
 a) Rút gọn biểu thức Q 
 a a b
 Q = - 1+ : 
 a2 -b 2 a 2 -b 2 a- a 2 -b 2
 2
 2 2 2
 a a+ a2 -b 2 a- a 2 -b 2 a a -( a -b )
 =-  = - 
 a2 -b 2 a 2 -b 2 b a2 -b 2 b. a 2 -b 2
 2 2 2
 a a -( a -b ) a a2 -a 2 +b 2
 = - = - 
 a2 -b 2 b. a 2 -b 2 a2 -b 2 b. a 2 -b 2
 ab2 ab
 =- = - 
 a2 -b 2 b. a 2 -b 2 a2 -b 2 a 2 -b 2
 2
 a-b (a-b) a-b
 = = = 
 a22 -b (a-b)( a+b) a+b
 b) Thay a = 3b vào biểu thức Q, ta được: 
 3b-b 2b 2b 1 2
 Q = = = = = 
 3b+b 4b 4b 2 2
*Ví dụ 2: Bài 31 trang 116 SGK Toán 9 tập 1 (Bài Luyện tập) – Thực hiện 
hoạt động nhóm từ 4 đến 5 phút A 
Trên hình 82, tam giác ABC ngoại tiếp đường tròn (O) 
 F 
 D 
 O 11 
- Đại diện một nhóm trình bày kết quả. 
- Các nhóm khác nhận xét, đánh giá kết quả, phát hiện lỗi sai nếu có và sửa sai. 
- GV nhận xét chốt kiến thức. 
 b/Hoạt động nhóm lớn: ( Hoạt động này tùy theo đặc điểm để chia 
nhóm) 
- Trong lớp có thể chia theo nhóm cố định: hai bàn (4 HS); cả dãy (thực hiện 
theo yêu cầu bài tập điền khuyết; trả lời phản ứng nhanh hoặc trò chơi dưới hình 
thức đúng – sai; ghép – nối) 
- Ngoài trời có thể chia nhóm theo tổ; theo các bàn ngồi gần nhau; theo ghép 
hình hoặc theo sở thích. Có thể cho HS tự tạo nhóm theo nhu cầu 
*Ví dụ 3: 
 §5. ỨNG DỤNG CÁC TỈ SỐ LƯỢNG GIÁC CỦA GÓC NHỌN. 
 THỰC HÀNH NGOÀI TRỜI 
 (Chương I- Hình học 9) 
 Thời 
 Nội dung Phương pháp Phương tiện 
 gian 
 Mở đầu bài dạy: Tạo tình huống 
 Để đo chiều cao của một tháp, 
 một cột cờ mà ta không trèo lên Tổ chức trò 
 5 phút đến đỉnh hoặc xác định chiều chơi theo nhóm Máy chiếu 
 rộng của một khúc sông mà việc 4 đến 8 HS 
 đo đạc chỉ tiến hành tại một bờ 
 sông thì ta làm như thế nào? 
 Nội dung 1: Giới thiệu nhiệm vụ 
 Làm việc 
 và cách tiến hành xác định chiều 
 nhóm kết hợp Bảng nhóm, 
 10 phút cao 
 với thảo luận phấn 
 - Xác định chiều cao cột cờ 
 lớp 
 - Các bước thực hiện như SGK 
 Làm việc 
 Nội dung 2: Giới thiệu nhiệm vụ 
 nhóm kết hợp Bảng nhóm, 
 10 phút và cách tiến hành xác định 
 với thảo luận phấn 
 khoảng cách 
 lớp 
 Nội dung 3: Hướng dẫn hs chuẩn Thuyết trình và 
 10 phút Máy chiếu 
 bị thực hành hỏi - đáp 
 Nội dung 4: - Gv nêu yêu cầu * Dụng cụ: 
 Hoạt động 
 40 phút thực hiện các nhiệm vụ : - Mỗi tổ một 
 nhóm lớn 
 + Đo chính xác theo quy trình đã thước dây dài,