Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp giáo dục pháp luật cho học sinh THCS qua môn Giáo dục công dân

 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân
 PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
 I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
 Trong công cuộc đổi mới đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt 
Nam đòi hỏi có những con người mới, có tri thức khoa học, có hiểu biết về 
pháp luật, có ý thức tuân thủ pháp luật. Thực tế hiện nay cho thấy, tình hình vi 
phạm pháp luật trong xã hội ngày càng tăng nhất là trong lứa tuổi thanh thiếu 
niên. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng đó là tình trạng “mù” 
pháp luật, không hiểu biết pháp luật, hoặc hiểu biết pháp luật không đầy đủ, 
không đúng từ đó dẫn đến việc có những hành vi vi phạm pháp luật. 
 Mặt khác, việc mở cửa nền kinh tế cũng có những ảnh hưởng, tác động tiêu 
cực đến truyền thống, đạo đức xã hội. Một số nét đẹp trong đạo đức truyền thống 
bị phá vỡ, đạo đức xã hội có biểu hiện xuống cấp, ý thức pháp luật trong nhân dân 
chưa cao, việc tuân thủ pháp luật chưa được coi trọng. Xã hội càng phát triển, nhu 
cầu hiểu biết và vận dụng pháp luật trong các hoạt động kinh tế hay để bảo vệ 
quyền và lợi ích hợp pháp của mỗi cá nhân trong xã hội càng lớn. Do đó, ngoài 
việc trang bị các kiến thức văn hoá, khoa học kỹ thuật, việc tuyên truyền phổ 
biến, giáo dục Hiến pháp và pháp luật trong nhà trường nhằm trang bị những tri 
thức pháp luật cơ bản cho học sinh, giáo dục ý thức tự giác tuân thủ pháp luật cho 
các công dân trẻ - chủ nhân tương lai của đất nước là việc làm đúng đắn, cần thiết 
và cấp bách đáp ứng đòi hỏi khách quan của sự phát triển của xã hội nhằm nâng 
cao dân trí pháp lý và thực hiện chủ trương của Đảng đã đề ra trong các Nghị 
quyết hội nghị Trung ương. 
 Tuyên truyền, giáo dục Hiến pháp và pháp luật trong nhà trường là việc trang 
bị cho các em những tri thức pháp luật cần thiết, bồi dưỡng tình cảm và đặc biệt 
là xây dựng và hình thành trong các em ý thức pháp luật làm cơ sở cho sự hình 
thành hành vi và thói quen phù hợp với chuẩn mực đạo đức, với kỷ cương, nề nếp 
xã hội. Thực hiện giáo dục pháp luật trong nhà trường là góp phần đưa pháp luật 
đến với những công dân trẻ tuổi bằng con đường ngắn nhất, nhanh nhất, hiệu quả 
nhất, góp phần thực hiện tốt nhất mục tiêu giáo dục toàn diện mà Đảng, Nhà nước 
và ngành Giáo dục Đào tạo đã xác định.
 Víi sù nghiªm minh cña ph¸p luËt, x· héi ngµy cµng an toµn h¬n, nh÷ng 
hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt ®Òu bÞ xö lÝ. §· cã rÊt nhiÒu ng­êi ph¹m téi vì 
không thực hiện tốt pháp luật cña nhµ n­íc khi đứng trước toà ¸n phải hối hận 
và xin được hưởng sự khoan hồng. Chúng ta vẫn có nhớ hành vi phạm tội của 
sát thủ máu lạnh Lê Văn Luyện, vì muốn có tiền tiêu sài, Lê Văn Luyện đã 
xuống tay giết cả một gia đình gồm hai người lớn và một em nhỏ ở Phố Sàn 
( Bắc Giang). Hay sát thủ Nguyễn Hải Dương ở Bình Phước đã cùng đồng bọn 
ra tay giết hại cả gia đình (5 người ) nhà bạn gái của mình chỉ để trả thù 
chuyện tình cảm cá nhân. Tuy nhiên, vẫn có nhiều người khi đứng trước vành 
móng ngựa vẫn ngây thơ trả lời: “Bị cáo không biết” khi chủ tọa phiên toà đặt 
câu hỏi: “Bị cáo có biết làm như vậy là vi phạm pháp luật không?”. Một trong 
 1/ 41 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân
muốn rằng, các em học sinh từ chỗ hiểu biết kiến thức pháp luật sẽ nhanh 
chóng nhận thức được hành vi của mình và mọi người xung quanh là đúng hay 
sai, có vi phạm pháp luật hay không? Từ đó, các em sẽ nghiêm chỉnh chấp 
hành pháp luật.
IV. NhiÖm vô nghiªn cøu:
 Lµm thÕ nµo ®Ó häc sinh cã thÓ lÜnh héi, vËn dông ®­îc nh÷ng kiÕn thøc 
ph¸p luËt mét c¸ch cã hÖ thèng, bµi b¶n mµ kh«ng bÞ ®¬n ®iÖu, kh« khan, 
nhµm ch¸n trong tõng chñ ®Ò. §iÒu ®ã ®ßi hái gi¸o viªn d¹y m«n Gi¸o dôc 
c«ng d©n ph¶i biÕt lùa chän kiÕn thøc, ph­¬ng ph¸p, h×nh thøc tæ chøc phï hîp 
víi tõng bµi, tõng chñ ®Ò, tõng ®èi t­îng häc sinh. 
V. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu:
 §Ó n©ng cao chÊt l­îng d¹y vµ häc gi¸o dôc ph¸p luËt ë tr­êng THCS 
theo ch­¬ng tr×nh ®æi míi, d¹y mét tiÕt häc ph¸p luËt cã thÓ sö dông rÊt nhiÒu 
®å dïng (m¸y chiÕu, tranh ¶nh, b¶ng biÓu, phiÕu häc tËp t×nh huèng) kÕt hîp 
víi c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc (ph­¬ng ph¸p ®µm tho¹i, ®ãng vai, th¶o luËn 
nhãm, trß ch¬i...). Tuú néi dung tõng bµi mµ gi¸o viªn sö dông cho phï hîp. 
 Khi tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi “Tích hợp giáo dục pháp luật cho học 
sinh THCS qua m«n Gi¸o dôc c«ng d©n”, t«i ®· sö dông linh ho¹t nhiÒu 
ph­¬ng ph¸p nh­:
 - §iÒu tra qua phiÕu tr¾c nghiÖm.
 - Pháng vÊn häc sinh.
 - Quan s¸t häc sinh. 
 - Thèng kª to¸n häc...
VI. PHẠM VI VÀ GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU:
 Ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc ph¸p luËt (Häc k× II) cña m«n Gi¸o dôc c«ng 
d©n vµ häc sinh khèi 6,7,8,9 tr­êng Trung häc c¬ së.
 Gi¸o dôc ý thøc ph¸p luËt cho häc sinh chÝnh lµ gióp c¸c em cã thªm 
nh÷ng hiÓu biÕt vÒ nh÷ng "chuÈn mùc ph¸p luËt" biÕt xö lý c¸c t×nh huèng b¾t 
gÆp trong cuéc sèng. Trong khu«n khæ cña ®Ò tµi, t«i kh«ng thÓ nªu cô thÓ néi 
dung kiÕn thøc vµ ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë tõng tiÕt, tõng chñ ®Ò, ë tõng khèi 
líp mµ t«i chØ ®­a ra b»ng mét bµi häc cô thÓ víi nhiÒu ph­¬ng ph¸p d¹y häc 
kh¸c nhau t¹o lªn sù t­¬ng t¸c ho¹t ®éng gi÷a thÇy vµ trß. §ã lµ mét sè kinh 
nghiÖm cña t«i ®· rót ra ®­îc trong nh÷ng n¨m gi¶ng d¹y Gi¸o dôc c«ng nh©n 
ë tr­êng THCS. 
 3/ 41 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân
quan Cảnh sát điều tra các cấp đã phát hiện, khởi tố điều tra mới 35.654 bị can 
là trẻ vị thành niên, chiếm khoảng hơn 16% so với tổng số bị can phạm tội 
hình sự do Cơ quan Cảnh sát điều tra các cấp khởi tố điều tra.
 Bàn về nguyên nhân dẫn đến hiện tượng tội phạm man rợ ngày càng trẻ 
hóa Thạc sỹ, Giảng viên Ngô Văn Vinh phân tích, một phần khá lớn người 
chưa thành niên hiện nay phạm tội do sống thiếu tự tu dưỡng, rèn luyện bản 
thân; bản lĩnh và ý chí phấn đấu kém. “Có đến trên 80% các em thiếu sự tu 
dưỡng, rèn luyện, ham chơi bời, hưởng thụ, nhất là những học sinh cá biệt đua 
đòi các thói hư tật xấu, bị bạn bè lôi kéo vào con đường phạm pháp, phạm tội. 
Đáng chú ý, trong số đó có đến trên 20% các em ngay từ khi mới cắp sách đến 
trường đã có các biểu hiện ương bướng, cãi lại bố mẹ, thầy cô giáo; xấc láo với 
người lớn tuổi; thiếu trung thực, gian dối; thích gây gổ đánh nhau. Do vậy, khi 
hoàn cảnh gia đình hay trong môi trường học tập của các em phát sinh những 
vấn đề không thuận lợi rất dễ làm cho các em bị sa ngã đi vào con đường phạm 
pháp, phạm tội” .
 Do ®ã cÇn ph¶i h×nh thµnh cho mäi ng­êi cã ý thøc chÊp hµnh nghiªm 
chØnh "ph¸p luËt" ®Æc biÖt lµ ®èi t­îng häc sinh, ngay tõ khi c¸c em ch­a ph¶i 
lµ ng­êi tham gia ph¸p luËt th­êng xuyªn. V× thÕ, x©y dùng ch­¬ng tr×nh gi¸o 
dôc ph¸p luËt trong nhµ tr­êng lµ gi¶i ph¸p mang tÝnh l©u dµi. 
II. C¬ së thùc tiÔn:
 Thùc tiÔn d¹y häc m«n GDCD hiÖn nay trong tr­êng THCS cßn cã 
nhiÒu bÊt cËp.ViÖc d¹y häc cßn mang tÝnh chÊt thô ®éng, ch­a ph¸t huy tÝnh 
chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. HiÖu qu¶ d¹y vµ häc ch­a cao, ch­a ®¸p øng 
yªu cÇu vµ nhiÖm vô cña m«n häc. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë chç c¸c giê häc diÔn ra 
cßn nÆng vÒ thuyÕt tr×nh, gi¶ng gi¶i, vÊn ®¸p... ; häc sinh rÊt Ýt häat ®éng, Ýt cã 
c¬ héi t×m tßi kh¸m ph¸, thÓ hiÖn m×nh, chñ yÕu lµ nghe gi¶ng mét c¸ch thô 
®éng. C¸c ph­¬ng tiÖn d¹y häc còng Ýt ®­îc sö dông, t×nh tr¹ng d¹y chay vÉn 
phæ biÕn. H×nh thøc tæ chøc d¹y häc cßn nghÌo nµn, chØ bã hÑp trong khu«n 
khæ lªn líp ®¹i trµ, häc sinh Ýt ®­îc tæ chøc häc tËp theo nhãm. C¸c h×nh thøc 
ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ vµ thùc hµnh ch­a ®­îc coi träng. Nh×n chung c¸c giê 
häc Gi¸o dôc c«ng d©n ch­a g©y ®­îc høng thó häc tËp vµ rÌn luyÖn cho häc 
sinh.
 MÆt kh¸c, m«n Gi¸o dôc c«ng d©n víi nh÷ng kiÕn thøc ®¹o ®øc, ph¸p 
luËt kh« khan, khã hiÓu, phÇn lín häc sinh cã t©m lÝ ng¹i häc. Do ®ã, vÊn ®Ò 
®Æt ra cÇn ph¶i ®æi míi c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®Ó t¹o cho häc sinh sù høng 
thó, niÒm say mª, ph¸t huy kh¶ n¨ng t­ duy, s¸ng t¹o cña m×nh trong qu¸ 
tr×nh chiÕm lÜnh tri thøc m«n Gi¸o dôc c«ng d©n ®ång thêi biÕt vËn dông linh 
ho¹t nh÷ng kiÕn thøc ®ã xö lÝ c¸c t×nh huèng x¶y ra trong cuéc sèng hµng 
ngµy. 
 Lµ mét gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y m«n Gi¸o dôc c«ng d©n, ®­îc tiÕp 
xóc gÇn gòi víi ®èi t­îng häc sinh, hiÓu râ h¬n vÒ kiÕn thøc ph¸p luËt cña c¸c 
em. V× vËy, t«i lu«n mong muèn cung cÊp cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc phæ 
 5/ 41 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân
nghÜa vô cña c«ng d©n trong c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, phï hîp víi ®Æc 
®iÓm nhËn thøc cña häc sinh :
* QuyÒn trÎ em, quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n trong gia ®×nh. Chñ ®Ò nµy 
gåm c¸c néi dung:
 + C«ng ­íc liªn hîp quèc vÒ quyÒn trÎ em ( Líp 6)
 + QuyÒn ®­îc b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc cña trÎ em ( Líp 7)
 + QuyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n trong gia ®×nh ( Líp 8)
 + QuyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n trong h«n nh©n ( Líp 9)
* QuyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n vÒ trËt tù, an ninh x· héi, b¶o vÖ m«i tr­êng 
vµ tù nhiªn. Chñ ®Ò nµy gåm c¸c néi dung:
 + Thùc hiÖn trËt tù an toµn giao th«ng ( Líp 6)
 + B¶o vÖ m«i tr­êng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn ( Líp 7)
 + Phßng, chèng tÖ n¹n x· héi ( Líp 8)
 + Phßng, chèng nhiÔm HIV/AIDS ( Líp 8)
 + Phßng ngõa tai n¹n vò khÝ ch¸y, næ vµ c¸c chÊt ®éc h¹i ( Líp 8)
* QuyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n vÒ v¨n hãa, gi¸o dôc, y tÕ. Chñ ®Ò nµy gåm 
c¸c néi dung:
 + QuyÒn vµ nnghÜa vô häc tËp ( Líp 6)
 + B¶o vÖ di s¶n v¨n hãa ( Líp 7)
 + QuyÒn së h÷u tµi s¶n vµ nghÜa vô t«n träng tµi s¶n cña ng­êi kh¸c 
(Líp 8)
 +NghÜa vô t«n träng tµi s¶n nhµ n­íc vµ lîi Ých c«ng céng ( Líp 8)
 + QuyÒn tù do kinh doanh vµ nghÜa vô ®ãng thuÕ ( Líp 9)
 + QuyÒn vµ nghÜa vô lao ®éng cña c«ng d©n ( líp 9)
* C¸c quyÒn tù do d©n chñ cña c«ng d©n, bao gåm:
 + QuyÒn ®­îc ph¸p luËt b¶o vÖ tÝnh m¹ng, th©n thÓ, søc kháe, danh dù 
vµ nh©n phÈm ( Líp 6)
 + QuyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ chç ë ( Líp 6)
 + QuyÒn ®­îc b¶o ®¶m vÒ an toµn, bÝ mËt vÒ th­ tÝn, ®iÖn tho¹i , ®iÖn tÝn 
( Líp 6)
 + QuyÒn tù do tÝn ng­ìng, t«n gi¸o ( Líp 7)
 + QuyÒn khiÕu n¹i, tè c¸o cña c«ng d©n ( Líp 8)
* Nhµ n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam – QuyÒn vµ nghÜa vô c«ng 
d©n trong viÖc qu¶n lÝ nhµ n­íc, bao gåm c¸c néi dung:
 + C«ng d©n n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ( Líp 6)
 7/ 41 Đề tài: Tích hợp giáo dục pháp luật cho häc sinh THCS qua môn Giáo dục công dân
ho¹t ®éng ngo¹i khãa ®· cã hiÖu qu¶. Th«ng qua c¸c tiÕt sinh ho¹t ngo¹i khãa, 
häc sinh tiÕp thu c¸c kiÕn thøc ph¸p luËt mét c¸ch tù nhiªn, sinh ®éng, c¸c em 
®­îc tham gia d­íi nhiÒu h×nh thøc: Thi t×m hiÓu vÒ LuËt phßng chèng ma tóy, 
LuËt phßng chèng HIV/AIDS, tuyªn truyÒn vÒ luËt giao th«ng, thi s¸ng t¸c tiÓu 
phÈm, thi vÏ tranh, thi v¨n nghÖ...Nãi chung, ®©y lµ s©n ch¬i lµnh m¹nh, thu 
hót häc sinh tham gia vµ hç trî hiÖu qu¶ cho viÖc tiÕp thu c¸c kiÕn thøc trong 
ch­¬ng tr×nh chÝnh khãa.
III. Thùc tr¹ng cña ®Ò tµi nghiªn cøu. 
1. §Æc diÓm chung cña tr­êng THCS nơi áp dụng đề tài SKKN .
 §Ó x©y dùng néi dung tiÕt häc vµ gi¶ng d¹y cã hiÖu qu¶, ®èi t­îng nghiªn 
cøu cña chóng t«i lµ c¸c em häc sinh tõ líp 6 ®Õn líp 9. Tr­êng THCS nơi tôi 
công tác n»m trªn ®Þa bµn d©n c­ t­¬ng ®èi phøc t¹p. Cha mÑ häc sinh chñ yÕu 
lµ lao ®éng tù do. Tr­íc ®©y, nghÒ nghiÖp chÝnh cña ng­êi d©n n¬i ®©y lµ s¶n 
xuÊt n«ng nghiÖp. KÓ tõ n¨m 1995 nhµ n­íc cã sù chuyÓn dÞch tõ ®Êt n«ng 
nghiÖp sang ®« thÞ hãa th× ®êi sèng kinh tÕ – gi¸o dôc cña nh©n d©n nơi đây ®· 
cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc nh­ng vÉn cßn mang dÊu Ên lµng x·. Cho nªn, c¸c 
bËc phô huynh cßn ch­a quan t©m nhiÒu tíi vÊn ®Ò gi¸o dôc ph¸p luËt cho 
con em m×nh. Hä cã rÊt nhiÒu hµnh vi tuú tiÖn vi ph¹m ph¸p luËt nh­: gia ®×nh 
bÊt hoµ, bè mÑ nghiÖn ngËp, cê b¹c... C¸c em còng bÞ ¶nh h­ëng bëi ý thøc ®ã. 
ViÖc gi¸o dôc ý thøc ph¸p luËt cho häc sinh nãi chung, häc sinh THCS nãi 
riªng cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng, ®ßi hái ph¶i ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch bÒn 
bØ th­êng xuyªn vµ l©u dµi, ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o néi dung thiÕt thùc, sinh 
®éng. 
 Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y Gi¸o dôc c«ng d©n c¸c khèi líp, t«i lu«n s­u 
tÇm tµi liÖu, tranh ¶nh, s¸ch b¸o, bµi tËp, c©u hái ... liªn quan ®Õn néi dung bµi 
häc. 
 T×m hiÓu th«ng tin vÒ tÝnh ph¸p luËt ë ®Þa ph­¬ng, nguyªn nh©n vµ hËu 
qu¶ cña nã. 
 N¾m b¾t cñng cè kÞp thêi cho nh÷ng häc sinh ch­a cã ý thøc ph¸p luËt. 
Trao ®æi víi häc sinh c¸c khèi líp ®Ó biÕt thªm th«ng tin vµ c¸c biÖn ph¸p båi 
d­ìng. 
 Tham gia c¸c líp båi d­ìng vÒ vÊn ®Ò ph¸p luËt ë tr­êng THCS, dù c¸c 
chuyªn ®Ò tr­êng b¹n. 
 Th­êng xuyªn theo dâi c¸c ch­¬ng tr×nh vÒ ph¸p luËt "Ch­¬ng tr×nh bæ 
trî kiÕn thøc Gi¸o dôc c«ng d©n trªn VTV2", c¸c chuyªn môc ph¸p luËt trªn 
mét sè b¸o, t¹p chÝ nh­: "T×m hiÓu ph¸p luËt" "Tuæi trÎ vµ ph¸p luËt", “Ph¸p 
luËt vµ cuộc sèng”, "LuËt gia tr¶ lêi" ... 
 Bªn c¹nh viÖc s­u tÇm t­ liÖu th× ®å dïng d¹y häc trong mçi tiÕt häc lµ rÊt 
cÇn thiÕt. T«i th­êng chuÈn bÞ ®å dïng d¹y häc cho mçi tiÕt d¹y nh­ sau:
 9/ 41