Sáng kiến kinh nghiệm Xây dựng và sử dụng sơ đồ trong dạy, học Địa lí

 XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TRONG DẠY-HỌC ĐỊA LÍ 1
 XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG SƠ ĐỒ
 TRONG DẠY-HỌC ĐỊA LÍ
 PHẦN I - MỞ ĐẦU
 1/ Tính cấp thiết của đề tài:
Từ thực tiễn của việc đổi mới CT-SGK Địa lí 10, 11 và thực tiễn của việc giảng dạy môn địa lí 10,11 ở 
trường THPT gần 2 năm vừa qua; đó chính là lí do khiến tôi chọn đề tài này.
 2/ Tình hình nghiên cứu:
-Trong giảng dạy địa lí PTTH có 4 loại sơ đồ được dùng:
 + Sơ đồ cấu trúc.
 + Sơ đồ quá trình.
 + Sơ đồ địa đồ học.
 + Sơ đồ logic.
-Tuy nhiên giáo viên thường rất ít khi sử dụng chính vì vậy mà khả năng đạt hiệu quả cao trong 1 tiết 
giảng dạy là rất thấp.
-Việc nghiên cứu và thử nghiệm để đi đến ứng dụng cho tất cả giáo viên địa lí có ý nghĩa lí luận và thực 
tiễn rất lớn.
 3/ Mục đích, đối tượng và nhiệm vụ nghiên cứu, phạm vi&giá trị sử dụng của đề tài:
 a, Mục đích, đối tượng:
*Mục đích:
 -Góp phần nâng cao khả năng xây dựng và sử dụng sơ đồ cho giáo viên.
 -Giúp học sinh có khả năng nhận thức kiến thức và tự hoàn thiện kiến thức.
* Đối tượng: giáo viên và học sinh trong giảng dạy và học tập môn địa lí.
 b, Nhiệm vụ: 
-Nghiên cứu phương pháp xây dựng và sử dụng sơ đồ trong dạy học địa lí nói chung và địa lí 11 nói 
riêng.
-Đưa ra những nguyên tắc chung trong xây dựng và sử dụng sơ đồ.
 c, Phạm vi:
-Áp dụng cho nhiều bài học địa lí 10, 11 chương trình-Sách giáo khoa phân ban.
-Giới hạn trong việc tạo kĩ năng xây dựng và sử dụng sơ đồ cho giáo viên.
 d, Giá trị sử dụng:
-Đề tài có thể ứng dụng làm tài liệu tham khảo cho giáo viên để thực hiện phương pháp sơ đồ trong 
giảng dạy môn địa lí.
-Có thể dùng cho học sinh nghiên cứu để hình thành kĩ năng, phương pháp học tập tốt hơn thông qua sơ 
đồ.
 4/ Phương pháp nghiên cứu:
-Thông qua kinh nghiệm giảng dạy môn địa lí cấp THPT trong nhiều năm và kinh nghiệm qua gần 2 1
năm thực hiện đổi mới CT-SGK lớp 10, 11 vừa qua.
- Phương pháp thử nghiệm
- Các phương pháp khác có liên quan.
 BÙI VĂN TIẾN | TRƯỜNG THPT BUÔN MA THUỘT XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TRONG DẠY-HỌC ĐỊA LÍ 3
*Sơ đồ địa đồ học: là loại sơ đồ biểu hiện mối quan hệ về mặt không gian của các sự vật-hiện tượng địa 
lí trên lược đồ, bản đồ.
 ( SƠ ĐỒ VỊ TRÍ CÁC KHỐI KHÍ Ở BẮC MỸ )
*Sơ đồ logic: là loại sơ đồ biểu hiện mối quan hệ về nội dung bên trong của các sự vật-hiện tượng địa lí.
 ( SƠ ĐỒ Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ )
 2/ Yêu cầu của việc xây dựng sơ đồ:
*Tính khoa học: nội dung sơ đồ phải bám sát nội dung của bài học, các mối quan hệ phải là bản chất, 
khách quan chứ không phải do người xây dựng sắp đặt.
*Tính sư phạm, tư tưởng: sơ đồ phải có tính khái quát hóa cao, qua sơ đồ học sinh có thể nhận thấy 
ngay các mối quan hệ khách quan, biện chứng. 3
*Tính mĩ thuật: bố cục của sơ đồ phải hợp lí, cân đối, nổi bật trọng tâm và các nhóm kiến thức.
 BÙI VĂN TIẾN | TRƯỜNG THPT BUÔN MA THUỘT XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TRONG DẠY-HỌC ĐỊA LÍ 5
-Sơ đồ:
VÍ DỤ 2: Sử dụng sơ đồ trong việc định hướng nhận thức của học sinh-dùng vào lúc mở đầu bài 
học:
-Để cho học sinh nắm bắt và hiểu được cấu trúc nội dung của các ngành kinh tế Trung Quốc “Bài 10-
Trung Quốc-Tiết 2-Kinh tế”
-Sơ đồ:
 VÍ DỤ 3: Sử dung sơ đồ trong việc giảng bài mới
 5
-Trên cơ sở sơ đồ-Phân bố dân cư Trung Quốc, giáo viên yêu cầu học sinh phân tích, kết hợp với hình 
10.4-Phân bố dân cư Trung Quốc-> Trình bày sự phân bố dân cư chênh lệch giữa các vùng, giữa thành 
thị và nông thôn ở Trung Quốc?
 BÙI VĂN TIẾN | TRƯỜNG THPT BUÔN MA THUỘT XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TRONG DẠY-HỌC ĐỊA LÍ 7
 VÍ DỤ 5: Sử dụng sơ đồ trong việc củng cố-đánh giá cuối bài
-Giáo viên để một số ô trống, để trống một số cạnh, yếu cầu học sinh tìm các kiến thức điền vào ô trống 
hoặc vẽ và điền tiếp các cạnh.
-Sau khi học xong “Bài 8-Liên bang Nga-Tiết 1-Tự nhiên, dân cư và xã hội”, giáo viên sử dụng sơ đồ 
sau:
-Sơ đồ:
 VÍ DỤ 6: Sử dụng sơ đồ để ra bài tập về nhà hay kiểm tra kiến thức của học sinh
-Sau “Bài 13-Ấn Độ-Tiết 1-Tự nhiên và dân cư ( Ban nâng cao )” , giáo viên yêu cầu học sinh về nhà 
làm bài tập sau: Bằng kiến thức đã học và dựa vào các câu cho sẵn dưới đây; em hãy chọn và hoàn chỉnh 
sơ đồ ?
 +Ấn Độ có 22 bang, 9 lãnh địa liên bang, hơn 200 dân tộc với hàng trăm ngôn ngữ khác nhau.
 +Tôn giáo ở Ấn Độ rất đa dạng, trong đó Ấn Độ giáo (80% dân số), Hồi giáo (11% dân số ), là 2 
tôn giáo lớn nhất và có thế lực nhất.
 +Ấn Độ có đến 600 đảng phái lớn nhỏ đại diện cho quyền lợi của các giai cấp, tầng lớp, tôn giáo.
 +Sự phân biệt đẳng cấp. 7
 +Xung đột tôn giáo, sắc tộc, bạo loạn, đòi li khai.
 +Đoàn kết, hòa giải giữa các tôn giáo, dân tộc.
 BÙI VĂN TIẾN | TRƯỜNG THPT BUÔN MA THUỘT XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TRONG DẠY-HỌC ĐỊA LÍ 9
 * Xin chân thành cám ơn
 Buôn Ma Thuột, ngày 30.03.2008
 9
 BÙI VĂN TIẾN | TRƯỜNG THPT BUÔN MA THUỘT