SKKN Các bước thực hiện tiết trả bài Tập làm văn để nâng cao chất lượng bài viết ở bậc Trung học cơ sở

 SÁNG KIẾN KINH NHIỆM
 TÊN ĐỀ TÀI: CÁC BƯỚC THỰC HIỆN TIẾT TRẢ BÀI TẬP LÀM VĂN 
 ĐỂ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG BÀI VIẾT Ở BẬC TRUNG HỌC CƠ SỞ
 Họ và tên: Trần Thị Thủy
 Năm học: 2016 -2017
1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
 Như chúng ta đã biết, từ khi đổi chương trình, thay sách giáo khoa thì 
môn Văn học, Tiếng Việt và Tập làm văn xưa kia, nay được gộp lại dưới một 
tên chung là môn Ngữ văn. Môn Ngữ văn vốn là môn đặc thù, không giống với 
các môn học khác bởi ngoài các tiết học, kiểm tra một tiết rồi thi học kì, thi cuối 
năm ra thì môn Ngữ văn còn có thêm tiết trả bài kiểm tra Văn, tiếng Việt, Tập 
làm văn ( thời gian làm bài Tập làm văn 90 phút tương đương với 02 tiết học)
 Và mục đích của tiết trả bài Tập làm văn là giúp học sinh nhận ra được 
những ưu điểm, khuyết điểm về kiến thức và cách làm bài, tìm ra phương hướng 
khắc phục và sửa chữa để tránh lặp lại ở những bài văn sau.
 Muốn đáp ứng được yêu cầu trên, đòi hỏi mỗi giáo viên phải có sự chuẩn 
bị chu đáo từ khâu chấm bài, cách tiến hành tổ chức một tiết trả bài. Với thời 
gian 45 phút, nếu giáo viên chỉ lên lớp và phát bài cho học sinh thì thời gian còn 
lại sẽ làm lớp ồn, ảnh hưởng đến các lớp bên cạnh. Mặt khác, các em không 
nhận ra các lỗi khác trong bài làm của bản thân. Cách tổ chức, sắp xếp các bước 
trả bài phù hợp sẽ giúp học sinh hứng thú với môn Ngữ Văn vốn đã gây nên sự 
nhàm chán cho nhiều đối tượng học sinh.
 Đã có nhiều ý kiến khác nhau về trình tự một tiết trả bài hay nói đúng hơn 
là chưa có sự thống nhất cao. Thực tế, khi mới về công tác, tôi cũng rất loay 
hoay cho giờ trả bài Tập làm văn của mình. Qua tìm hiểu một số tài liệu có liên 
quan thì đó chỉ là hướng dẫn mang tính chất gợi mở. Ví dụ, trong Sách giáo 
viên, đối với các tiết trả bài thì cũng là những gợi ý, người giáo viên bám vào đó 
để hình thành cho bản thân một bài giáo lên lớp cho phù hợp với học sinh lớp đóng một vai trò rất quan trọng. Vì thế, trong chương trình THCS thì chỉ có môn 
Ngữ văn mới được bố trí tiết trả bài. Trong một năm học, số tiết trả bài ở bậc 
THCS khá nhiều (06 bài/năm).
 Giữa các tiết viết bài và trả bài có thời gian khoảng hai đến ba tuần, thậm 
chí là tuần trước viết bài, tuần kế tiếp đã phải trả bài. Ví dụ, khối lớp 6, ở tuần 5 
(tiết 19, 20) học sinh viết bài Tập làm văn số 01, tuần 6- tiết 24 đã phải tiến 
hành trả bài. Điều đó chứng tỏ mỗi thầy cô giáo cần có tinh thần trách nhiệm và 
tâm huyết đối với nghề nghiệp cũng như đối với học sinh để chấm bài đúng quy 
định giúp học sinh hiểu rõ ý nghĩa và tầm quan trọng của tiết trả bài. Khi học 
sinh được điểm cao cũng đồng nghĩa với năng lực chuyên môn của bản thân 
thầy cô giáo đã được nâng cao. Đó chính là niềm vui lớn trong cuộc sống “lao 
động” của thầy cô.
 Tính sư phạm và nhân văn được thể hiện rất cao trong việc chấm – trả bài 
cho học sinh. Bởi khi chấm bài không chỉ cho điểm mà giáo viên còn giúp học 
sinh nhận ra những ưu điểm và hạn chế cần khắc phục, sửa chữa. Muốn vậy, 
mỗi thầy cô giáo cần có cách tổ chức thực hiện một tiết trả bài khoa học, hợp lý.
 Điểm số trong bài viết là thành quả lao động của học sinh trong quá trình 
học tập, là kết quả của quá trình vận dụng lý thuyết vào thực hành. Vì thế mỗi 
tiết trả bài Tập làm văn thực sự có ý nghĩa đối với các em. Các em mong đến giờ 
trả bài Tập làm văn để biết thầy cô giáo đã đánh giá chất lượng “ sản phẩm” của 
mình đạt ở mức dộ nào? Bản thân đã làm được gì? Còn hạn chế ở mặt nào? 
Nguyên nhân hạn chế là ở đâu? Cần khắc phục những hạn chế ấy bằng cách nào 
để có kết quả tốt hơn ở những bài viết sau? Điều đó có ý nghĩa tích cực tới học 
sinh, điểm số hay những lời nhận xét, động viên, khen ngợi trong tiết trả bài của 
thầy cô là động lực làm thay đổi tích cực tinh thần và thái độ học tập của học 
sinh. Học sinh háo hức chờ mong đến tiết trả bài không chỉ là muốn biết điểm số 
mà còn là để rút ra những kinh nghiệm trong nhận thức và hành động nhằm đạt 
được sự tiến bộ trong học tập môn Ngữ văn nói chung và phân môn Tập làm văn 
nói riêng.
2.2. Thực trạng của vấn đề
 Qua quá trình công tác, tôi nhận thấy có nhiều tiết trả bài chưa thực sự đạt 
hiệu quả giáo dục như mong muốn. Nguyên nhân ở cả hai phía: phía người dạy 
(giáo viên) và phía người học (học sinh).
2.2.1. Về phía giáo viên Thực tế, có giáo viên trong tiết trả bài, cách soạn giáo án chỉ có các phần 
việc sau:
 + Hoạt động 1: Ghi lại đề bài
 + Hoạt động 2: Nội dung đáp án
 + Hoạt động 3: Nhận xét chung
 + Hoạt động 4: Phát bài – vào điểm
Với cách thiết kế bài giảng như vậy học sinh sẽ không nhận ra ưu điểm, khuyết 
điểm để rút ra kinh nghiệm cho bài viết sau. Giáo viên có dặn dò, nhắc nhở học 
sinh phải rút kinh nghiệm nhưng bản thân giáo viên không giúp học sinh nhận ra 
khuyết điểm thì học sinh không thể sửa chữa. Như vậy sẽ hình thành ở học sinh 
thói quen làm bài theo cảm tính, nghĩ sao làm vậy mà không biết phải làm gì, 
làm như thế nào?
 Cũng có giáo viên, ở phần nội dung lại gồm các phần việc sau: 
 + Hoạt động 1: Ghi lại đề bài
 + Hoạt động 2: Nội dung đáp án
 + Hoạt động 3: Nhận xét chung
 + Hoạt động 4: Phát bài 
 + Hoạt động 5: Sửa lỗi
 + Hoạt động 6: Vào điểm
Cách sắp xếp này cũng sẽ không giúp cho bài dạy thành công bởi vì giống như 
những hạn chế ở cách soạn giáo án trên thì ở đây gười giáo viên lại mắc phải sai 
lầm khác. Đó là, khi đến tiết trả bài, mỗi học sinh thường háo hức để xem mình 
được mấy điểm. Nếu giáo viên phát bài trước khi sửa lỗi sẽ gây ra hiện tượng 
nhốn nháo, mất trật tự, lúc này học sinh chỉ chú trọng xem điểm của mình, của 
bạn, rồi ngồi so sánh chứ không quan tâm đến các lỗi mà giáo viên đang sửa cho 
học sinh, mặc dù giáo viên có nhắc nhở trật tự nhưng chưa chắc học sinh đã tập 
trung.
 Điều này chưa đảm bào về mặt nội dung và ảnh hưởng đến khâu tổ chức 
thực hiện bài dạy trên lớp.
 Thực tế qua nhiều năm giảng dạy, tôi nhận thấy tổ chuyên môn chưa dành 
nhiều thời gian để trao đổi thảo luận về đề tài này. Có một số thầy cô lên lớp với 
tâm lý trả bài cho học sinh và điểm là xong nên chưa đáp ứng mục đích, yêu không có trong sách tham khảo, học sinh lúng túng, không biết phải làm như thế 
nào. Thực tế có nhiều học sinh bị giáo viên thu mất sách tham khảo khi làm 
văn, lập tức ngồi căn bút, không biết viết gì. Việc học lệch môn cũng xảy ra khá 
nhiều. Có những học sinh học rất tốt môn các môn học thuộc lĩnh vực tự nhiên 
nhưng đối với môn Ngữ văn lại kém dẫn đến kết quả học tập chung thấp. 
 Tôi thiết nghĩ, môn Ngữ văn có vai trò, tác dụng bổ trợ rất lớn cho các 
môn tự nhiên bởi ở môn Văn, nếu có sự lập luận tốt, cách sử dụng câu từ đúng, 
lôgic sẽ giúp các em rất nhiều trong việc lý giải một cách chặt chẽ các hiện 
tượng vật lí, hóa học.
2.3. Các biện pháp tiến hành
 Để tổ chức thực hiện một tiết trả bài Tập làm văn thành công, mỗi thầy cô 
giáo cần phải thể hiện được năng lực chuyên môn, lòng nhiệt tình, trách nhiệm 
và tâm huyết đối với nghề nghiệp cũng như đối với học sinh.
2.3.1. Công việc chấm bài
 Thầy cô giáo cần chấm bài của học sinh với thái độ nghiêm túc, khách 
quan, vô tư, bám sát yêu cầu của đề và ghi điểm chính xác, phần nhận xét ghi rõ 
ràng, cụ thể những ưu điểm và hạn chế để học sinh.
 Cần có cuốn sổ ghi chép những lỗi sai của học sinh để đảm bảo thời lượng 
và chất lượng của tiết dạy. 
 Sau khi chấm bài xong, giáo viên cần chọn ra bài làm tiêu biểu (một bài 
tốt nhất), có lời hay ý đẹp, cách dùng từ đặt câu tốt để đọc mẫu trước lớp. 
Tâm lý học vốn rất thích được tuyên dương, khen ngợi. Người được khen lấy 
đây là động lực để phát huy ở những bài sau còn người học yếu sẽ cần phải cố 
gắng hơn. Cách làm này sẽ giúp các em có điều kiện được tham khảo ngay từ 
những bài viết ngay chính ở bạn trong lớp mình chứ không phải là những cuốn 
sách tham khảo xa lạ.
 Cuối cùng, người giáo viên phải thống kê và so sánh số lượng, điểm số 
của học sinh với các bài viết trước để nhận ra sự tiến bộ hay thụt lùi của học sinh 
nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Ngữ văn.
2.3.2. Công việc soạn giáo án ( Cách tổ chức thực hiện tiết trả bài)
 Khi thiết kế giáo án, người giáo viên cần đảm bảo các bước lên lớp theo 
thứ tự hợp lý, khoa học và thể hiện rõ mục đích, yêu cầu đảm bảo tính hệ thống, 
đủ nội dung, xác định đúng trọng tâm, phương pháp dạy học cụ thể. đoạn để các học sinh khác nghe và học tập (đôi khi chỉ là phần mở bài hoặc kết 
bài)
 Lưu ý, khi thực hiện bước này, giáo viên cần nêu tên học sinh ngay sau 
khi đọc xong bài văn kèm theo điểm số và lời nhận xét để động viên thành tích 
của học sinh đó.
 Song song, giáo viên cũng cần đọc một vài đoạn văn của một vài học sinh 
có lời chưa hay, ý chưa đẹp nhưng không nên nêu tên học sinh tránh trường hợp 
bị các bạn trêu chọc hoặc tự ti, xấu hổ trước lớp.
+ Bước 6 (Hoạt động 6): Trả bài – vào điểm
 Sau khi đã thực hiện tất cả các hoạt động trên, giáo viên sẽ trả bài cho học 
sinh để học sinh nhìn lại “sản phẩm” của mình, trao đổi với bài làm của bạn. 
Giáo viên cần có tư thế sẵn sàng để trả lời những thắc mắc của học sinh. Do vậy, 
người giáo viên cần phải làm tốt từ khâu chấm bài tránh trường hợp học sinh 
“kiện” nhau.
 Sau đó giáo viên gọi tên học sinh – học sinh hô điểm - giáo viên ghi điểm 
vào sổ điểm cá nhân.
+ Bước 7 (Hoạt động 7): Củng cố - dặn dò
 Đây là bước cuối cùng nhằm củng cố cho học sinh về phương pháp thực 
hiện kiểu bài làm văn cũng như nhấn mạnh đến những yêu cầu quan trọng trong 
việc tạo lập văn bản; đồng thời tổng kết các lỗi cơ bản, phổ biến để các em rút 
kinh nghiệm trong các bài làm sau
 Trong năm học 2014 -2015, nhận sự phân công chuyên môn của nhà 
trường, tôi phụ trách ba lớp văn 9 (9A3,9A4,9A5). Lúc đó, hầu hết giáo viên 
trong tổ còn tranh cãi về thứ tự các bước lên lớp một tiết trả bài Tập làm văn. Và 
để các giáo viên có một giáo án thống nhất, tôi đã mạnh dạn mở chuyên đề “Các 
bước tổ chức, thực hiện một tiết trả bài Tập làm văn”. Qua chuyên đề, tôi đã 
nhận được sự thống nhất cao của các giáo viên trong tổ. Vì vậy, khi có đoàn 
thanh tra của phòng giáo dục huyện nhà, tôi cũng nhận được sự đồng tình của 
người dự giờ (ở lớp 9A5) qua tiết trả bài Tập làm văn số 3- Văn tự sự có sự kết 
hợp yếu tố nghị luận và miêu tả nội tâm.
 Để làm rõ cách tổ chức thực hiện một tiết trả bài làm văn, tôi xin minh 
họa một giáo án tiết trả bài Tập làm văn số 6 (tiết 130 – tuần 27) ở lớp 9. văn nào đã học? - Thể loại: Nghị luận văn học
- HSTL: Nghị luận văn học (cụ thể là 
nghị luận về tác phẩm truyện hoặc 
đoạn trích)
GV hỏi: Vấn đề nghị luận ở đề bài là 
gì?
- HSTL: Thân phận người phụ nữ - Vấn đề nghị luận: Thân phận 
trong xã hội cũ người phụ nữ trong xã hội cũ
GV hỏi: Phạm vi làm bài?
- HSTL: Nhân vật Vũ Nương ở - Phạm vi: Nhân vật Vũ Nương ở 
“Chuyện người con gái Nam Xương” “Chuyện người con gái Nam 
 Xương”
GV hỏi: Đề bài yêu cầu làm gì?
- HSTL: Nêu suy nghĩ của mình
GV hỏi: Với đề bài trên, cần tìm - Yêu cầu: Nêu suy nghĩ của mình
những ý nào để đưa vào bài làm?
- HSTL tự do, GV bổ sung b. Tìm ý
 - Vũ Nương là người con gái đẹp 
 người, đẹp nết, có đầy đủ phẩm giá 
 trong sạch, thiết tha với hạnh phúc 
 gia đình
 - Không được hưởng hạnh phúc gia 
 đình cho xứng với sự tận tụy mà bị 
 đẩy vào những bất hạnh, khổ đau.
 - Nghệ thuật dựng truyện, miêu tả 
Hoạt động 2 (12’): Xây dựng dàn 
 nhân vật.
bài mẫu
 2. Dàn bài
GV hỏi: Nhắc lại dàn bài chung của 
một bài nghị luận về tác phẩm truyện a. Mở bài: Giới thiệu chung về thời 
(hoặc đoạn trích)? đại, tác giả, tác phẩm.
- HSTL (Dựa vào nội dung bài học) - Giới thiệu đôi nét về xã hội phong