SKKN Kinh nghiệm dạy học ngữ văn THCS theo phương pháp đổi mới
Bạn đang xem tài liệu "SKKN Kinh nghiệm dạy học ngữ văn THCS theo phương pháp đổi mới", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.
Tóm tắt nội dung tài liệu: SKKN Kinh nghiệm dạy học ngữ văn THCS theo phương pháp đổi mới
Trường THCS Thọ Nghiệp Năm học 2011 - 2012 PHÒNG GIÁO DỤC ĐÀO TẠO XUÂN TRƯỜNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỌ NGHIỆP ------------------***----------------- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: KINH NGHIỆM DẠY HỌC NGỮ VĂN THCS THEO PHƯƠNG PHÁP ĐỔI MỚI Trường THCS Thọ Nghiệp Tổ: Khoa học xã hội Họ và tên: Trần Văn Quang Năm học: 2011 - 2012 Sáng kiến kinh nghiệm 1 Giáo viên: Trần Văn Quang Trường THCS Thọ Nghiệp Năm học 2011 - 2012 A. ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM: 1. Cơ sở lí luận: Ngữ văn là môn học nghệ thuật, đặc biệt là văn học .Văn học dùng chất liệu hiện thực kết hợp nghệ thuật ngôn từ để phản ánh hiện thực, thể hiện tư tưởng tình cảm của tác giả .Vì vậy dạy văn học là khai thác nghệ thuật ngôn từ để làm rõ nội dung hiện thực và tư tưởng tình cảm của tác giả . Từ đó, dạy văn học người giáo viên phải đảm bảo được đặc điểm trên của môn học: phải giúp học sinh thấy được cái hay, cái đẹp về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm qua đó cảm nhận được điều nhà văn muốn gửi đến người đọc .Mặc khác thông qua việc học những tiết văn học, giáo viên cần rèn luyện cho học sinh kĩ năng tự khám phá, cảm thụ một tác phẩm văn học, giúp các em có khả năng giao tiếp đạt hiệu quả. Một tiết dạy văn học thành công hay không có thể được đánh giá ở nhiều cấp độ. Cụ thể là : - Không đạt yêu cầu: Khai thác nội dung, nghệ thuật thiếu chính xác, sử dụng phương pháp chưa phù hợp - Đạt yêu cầu: Khai thác đầy đủ nội dung, nghệ thuật , sử dụng phương pháp phù hợp với môn học ,thực hiện linh hoạt các khâu lên lớp , phân phối thời gian cho các khâu hợp lí. Tổ chức cho học sinh học tập tích cực .có chú ý giáo dục cho HS - Khá: Tiêu chuẩn như đạt yêu cầu , nhưng bài dạy phải có cảm xúc , học sinh bước đầu cảm nhận , học tập được cái hay cái đẹp của tác phẩm . - Giỏi: Như tiêu chuẩn khá , HS xúc động và cảm nhận được cái hay cái đẹp của tác phẩm , đồng cảm với tác giả (cảm nhận được những điều mà nhà văn gữi vào tác phẩm), học tập được những đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm. 2. Cơ sở thực tiễn Trong nhà trường hiện nay, giáo viên dạy văn học còn chưa thật sự chú ý đến đặc trưng của bộ môn, chỉ chú ý cung cấp đủ nội dung bài học theo một trình tự cứng nhắc khô khan, máy móc, thiếu cảm hứng , thiếu sự đồng cảm với nhà văn. Từ đó học sinh chán học môn văn. Có thể nói tác phẩm văn học là một món ăn tinh thần. Giáo viên là chế biến, phục vụ. Học sinh là thực khách .Khách có ăn ngon hay không - tâm hồn người thưởng thức có lân lân, rung động, say sưa, ngây ngất hay không - là do ở người chế biến phục vụ .Cùng là một tác phẩm văn học nếu GV biết cách khai thác ,hướng dẫn ,diễn giảng đúng chỗ, đúng lúc thì HS sẽ rung động, khắc sâu ,yêu thích và nhớ mãi . Vậy GV phải làm gì để dạy một tiết văn học đạt hiệu quả và có thể xem là khá ? B. THỰC TRẠNG: Sáng kiến kinh nghiệm 3 Giáo viên: Trần Văn Quang Trường THCS Thọ Nghiệp Năm học 2011 - 2012 a. Đối với người dạy: Đa số giáo viên đều có tình yêu nghề, mến trẻ, tận tụy với công tác giảng dạy, chăm lo quan tâm đến học sinh. Tuy nhiên, vẫn còn những mặt hạn chế sau : - Phương pháp giảng dạy chưa thực sự phù hợp với một bộ phận không nhỏ học sinh yếu kém dẫn đến chất lượng chưa cao . - Do điều kiện khách quan nên việc sử dụng đồ dùng dạy học, phương pháp trực quan vào tiết học hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng tiếp thu bài của học sinh . - Một số giáo viên chưa thực sự tâm huyết với nghề, chưa khơi gợi được mạch nguồn cảm xúc ẩn sau mỗi trái tim người học. b. Đối với học sinh: - Một số học sinh vì lười học, chán học mải chơi, hổng kiến thức nên không chuẩn bị tốt tâm thế cho giờ học Ngữ văn - Địa phương xã Thọ Nghiệp thuộc vùng kinh tế còn khó khăn, hầu hết phụ huynh đều đi làm ăn xa, ít có thời gian quan tâm kèm cặp con em mình. Bản thân các em còn phải phụ giúp gia đình ngoài giờ lên lớp, không có thời gian học. - Đời sống văn hóa tinh thần ngày một nâng cao, một số nhu cầu giải trí như xem ti vi, chơi game . . . ngày càng nhiều làm cho một số em chưa có ý thức học bị lôi cuốn, sao nhãng việc học tập. C. CÁC GIẢI PHÁP Để có được một tiết giảng văn hay, hấp dẫn được học sinh, trong quá trình soạn giảng, giáo viên cần lên kế hoạch soạn giảng cụ thể cho từng phần, từng mục. Cần có các dự thảo về phương pháp, biện pháp dạy học. Vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học, xác định và phân loại đối tượng học sinh phù hợp với từng hoạt động học tập. Luôn có ý thức khơi gợi hứng thú học tập ở học sinh. Phải nắm rõ quan điểm dạy học tích hợp, xác định rõ vai trò của giáo viên và học sinh trong giờ học. Giáo viên đóng vài trò chủ đạo tổ chức hướng dẫn học sinh tiếp thu kiến thức bằng các phương pháp dạy học cụ thể. Học sinh đóng vai trò tích cực, chủ động lĩnh hội tri thức trên cơ sở hướng dẫn của giáo viên. Muốn giải quyết tốt các vấn đề này, theo tôi trong quá trình soạn giảng một tiết Ngữ văn cần thực hiện tốt các yêu cầu sau: I. CHUẨN BỊ : Sáng kiến kinh nghiệm 5 Giáo viên: Trần Văn Quang Trường THCS Thọ Nghiệp Năm học 2011 - 2012 ta thông điệp gì ? Nghệ thuật xây dựng nhân vật của tác giả có gì độc đáo ? Điều gì ở sự việc ,nhân vật làm ta rung động ? + Tình huống : Tình huống cơ bản của truyện là tình huống nào ? Qua tình huống ấy nhân vật bộc lộ tính cách gì ? Từ đó tác giả muốn gửi gắm điều gì ? Nghệ thuật tạo tình huống của nhà văn có gì đặc sắc, độc đáo trong việc góp phần xây dựng tính cách nhân vật , thể hiện ý nghĩa của truyện? . .. * Lưu ý: Một nhân vật văn học thành công bao giờ cũng mang một tính cách, số phân riêng. Muốn phân tích nhân vật tức là phân tích đặc điểm tính cách và nội tâm của nhân vật chúng ta cần căn cứ vào những chi tiết có liên quan đến nhân vật trong tác phẩm để tìm hiểu suy luận rồi khái quát nên các đặc điểm của nhân vật. Trong các tác phẩm tự sự, những chi tiết có giá trị góp phần thể hiện đặc điểm nhân vật gồm: lai lịch, ngoại hình, ngôn ngữ, hành vi (cử chỉ, hành động) của nhân vật. Cụ thể là: - Lai lịch của nhân vật: Đây là phương tiện đầu tiên góp phần chi phối đặc điểm tính cách và cuộc đời nhân vật. Lai lịch có quan hệ khá trực tiếp và quan trong với đường đờì của một người cũng như mục đầu tiên trong bản “ sơ yếu li lịch” ta thường khai là thành phần xuất thân và hoàn cảnh gia đình. Ví dụ: Lai lịch của Mã Giám Sinh được Nguyễn Du giới thiệu ngắn gọn qua hai câu thơ: Hỏi tên rằng: Mã Giám Sinh. Hỏi quê rằng: Huyện Lâm Thanh cũng gần. - Ngoại hình của nhân vật. Tục ngữ Việt nam có câu: “ Xem mặt mà bắt hình rong” trong văn học, miêu tả ngoại hình chính là một biện pháp để nhà văn hé mở tính cách nhân vật. Một nhà văn có tài thường chỉ qua một số nét phác hoạ chấm phá có thể giúp người đọc hình dung ra diện mạo, tư thế cùng bản chất của nhân vật nào đó. Ví dụ: Trong tác phẩm Tắt đèn của Ngô Tất Tố, chị Dậu được miêu tả có khuôn mặt trái xoan với cái nhanh nhẩu của đôi mắt sắc ngọt, cái xinh xắn của cặp môi đỏ tươi, cái min màng của nước da đen giòn. Khuôn mặt ấy khiến người đọc hình dung về chị Dậu - một người khoẻ khoắn thông minh đảm đang tháo vát. Với nhà thơ Nguyễn Du để làm nổi bật vẻ đẹp của Thuý Kiều, ông tập trung đặc tả qua hai câu thơ: Làn thu thuỷ, nét xuân sơn- Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh. Bút pháp ước lệ đã gúp người đọc hình dung ra vẻ đẹp tuyệt sắc giai nhân của nàng Kiều. Vẻ đẹp của nàng làm hoa phải ghen, liễu phải hờn. Thông qua cách miêu tả đó Nguyễn Du như muốn dự cảm về cuộc đời long đong lận đận của Kiều. - Ngôn ngữ của nhân vật: Ngôn ngữ của nhân vật trong tác phẩm văn học được cá thể hoá cao độ, nghĩa là mang đậm dấu ấn của một cá nhân. Thông thường, Sáng kiến kinh nghiệm 7 Giáo viên: Trần Văn Quang Trường THCS Thọ Nghiệp Năm học 2011 - 2012 2. Tác phẩm trữ tình ( thơ ca ) : Chú ý tình cảm , tâm trạng gì ? Của ai ? Tình cảm tâm trạng ấy được bộc lộ như thế nào trực tiếp hay gián tiếp ? + Bộc lộ trực tiếp : Là dùng từ ngữ diễn tả những ý nghĩ tình cảm cảm xúc của mình .Khi dạy GVcần chú ý đó là tình cảm gì ? Của ai ? Tình cảm ấy được tập trung biểu hiện qua những từ ngữ nào ? Hoàn cảnh , điều kiện để phát sinh tình cảm ấy ? Điều gì trong tác phẩm làm người nghe đồng cảm và rung động ? Qua tình cảm ấy nhà thơ muốn gửi đến người nghe điều gì ? Ví dụ : Dạy bài ca dao : “ Chiều chiều ra đướng ngõ sau Trông về quê mẹ ruột đau chín chìều” Bài ca dao diễn tả nổi nhớ quê, nhớ mẹ một cách trực tiếp . Tình cảm ấy được thể hiện qua những từ ngữ cụ thể như: “trông” “ quê mẹ” “ ruột đau” . .. tình cảm nhớ thương ấy là của một cô gái đặt trong hoàn cảnh xa quê . .. đặt trong thời gian chiều chiều và không gian ngõ sau . Cái hay của bài ca dao là ở cách tạo thời gian và không gian nghệ thuật. Cách sử dụng từ “Trông” . Cách nói ẩn dụ để diễn tả mức độ nỗi nhớ “ruột đau chín chiều” Đặc biệt là ở sức gợi hình của bài ca dao: Đọc bài ca dao người đọc như hình dung được hình ảnh một cô gái tội nghiệp, đáng thương, đang đứng sau nhà dưới bóng chiều tà mãi nhìn về một phương trời xa xăm , với nét mặt u buồn .. . Tình cảm của cô gái xa nhà đó có thể là tiếng lòng của nhà thơ .Nhưng điều quan trọng hơn nhà thơ muốn gởi đến chúng ta là tấm lòng ,là sự đồng cảm với tất cả những người con vì một lí do nào đó phải xa cha mẹ . Tấm lòng của tác giả đáng để ta trân trọng. Vì thế nếu dạy bài ca dao trên GV chỉ chú ý nội dung , khai thác nội dung một cách máy móc .( bài ca dao nói lên tình cảm gì ? Tình cảm ấy của ai ? Từ chiều chiều gợi cho em suy nghĩ gì ? Tại sao tác giả lại cho cô gái đứng ở ngõ sau ? .. . rồi GV nhận xét chốt ý và cho HS ghi : Bài ca dao là nỗi nhớ , là lời của cô gái lấy chồng xa nói với mẹ, quê mẹ. + Bộc lộ gián tiếp : Là mượn cảnh vật hay một đối tượng nào đó để bày tỏ tình cảm cảm xúc của mình . Vậy tác giả mượn cảnh gì ? Đối tượng gì ? Sự việc gì ? Cảnh , đối tượng sự việc ấy như thế nào về thời gian ,không gian ,đường nét ,màu sắc ,âm thanh ,mùi vị ..? Tác phẩm có gì đắc sắc về nội dung và nghệ thuật ? Chỗ nào trong tác phẩm là người nghe rung động. .. Nói tóm lại GV khai thác nội dung ,nghệ thuật ở chỗ là từ yếu tố cảnh vật , sự việc ta tìm ra cảm xúc tình cảm của chủ thể ,rồi từ đó tìm ra thông điệp , điều nhà văn muốn nói . Để khi dạy ta truyền cho HS những rung động , từ đó giúp cho các em cảm thấy hứng thú , yêu thích học môn văn hơn . Sáng kiến kinh nghiệm 9 Giáo viên: Trần Văn Quang
File đính kèm:
- skkn_kinh_nghiem_day_hoc_ngu_van_thcs_theo_phuong_phap_doi_m.doc