SKKN Một số biện pháp lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Hóa học trung học cơ sở

 Phòng giáo dục và đào tạo quận Đống Đa 
 Mã SKKN 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 MỘT SỐ BIỆN PHÁP LỒNG GHÉP GIÁO 
DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG TRONG MÔN 
 HÓA HỌC TRUNG HỌC CƠ SỞ 
 Môn : Hóa học 
 Năm học: 2015 – 2016 “Một số biện pháp lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường trong môn hóa học THCS” 
 Lời nói đầu 
 Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến giáo dục. Người thường 
xuyên theo dõi và có những lời chỉ dạy quí giá cho những người làm công tác 
giáo dục. Câu nói của Người: “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi 
ích trăm năm thì phải trồng người” đã trở thành khẩu hiệu của tất cả các 
trường. Đó cũng chính là nguồn động lực tinh thần to lớn để các thầy, cô giáo nỗ 
lực làm tốt nhiệm vụ vẻ vang của mình. Và Người cũng khẳng định “Trường 
học của chúng ta là trường học của chế độ dân chủ nhân dân nhằm mục đích 
đào tạo những công dân và cán bộ tốt, những người chủ tương lai của nước 
nhà”. Đúng vậy, không có giáo dục sẽ không thể có những người chủ tương lai 
của nước nhà. Dù ở thời đại nào, đất nước nào, dân tộc nào, muốn phát triển về 
mọi mặt thì trước hết phải có giáo dục, không có giáo dục đất nước sẽ không thể 
phát triển được. Nền giáo dục là thước đo đánh giá sự phát triển, phồn thịnh của 
mỗi quốc gia, mỗi dân tộc đồng thời nó cũng đảm bảo cho sự phát triển về kinh 
tế, chính trị, xã hội của quốc gia đó và dân tộc đó, trong đó có giáo dục bảo vệ 
môi trường cũng như việc nâng cao ý thức giữ gìn và bảo vệ môi trường của mỗi 
người dân. Bảo vệ môi trường là một trong nhiều mối quan tâm mang tính toàn 
cầu. Ở nước ta bảo vệ môi trường đang là vấn đề được quan tâm sâu sắc. Hóa 
học là môn khoa học nghiên cứu về chất, sự biến đổi chất và những ứng dụng 
của chất. Hóa học có ứng dụng trong tất cả những lĩnh vực của đời sống xã hội 
cũng như có quan hệ mật thiết với môi trường sống. Vì vậy môn Hóa học trong 
trường phổ thông có khả năng tích hợp rất nhiều nội dung trong dạy học, trong 
đó việc tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường là một vấn đề quan trọng trong hoạt 
động dạy học. 
 Hiện nay như chúng ta đã biết môi trường đang bị hủy hoại nghiêm trọng, 
gây nên sự mất cân bằng sinh thái, sự cạn kiệt nguồn tài nguyên, môi trường bị ô 
nhiễm làm ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống. Một trong những nguyên nhân 
gây nên tình trạng trên là do tiến trình công nghiệp hóa đất nước, sự yếu kém về 
khoa học xử lý chất thải, sự thiếu ý thức, thiếu hiểu biết của con người. Giáo dục 
môi trường là một vấn đề cấp bách có tính toàn cầu, là vấn đề có tính khoa học, 
tính xã hội sâu sắc. Đặc biệt vấn đề này rất cần thiết cho các em học sinh- những 
chủ nhân tương lai của đất nước. Vậy làm thế nào để hình thành cho các em ý 
thức bào vệ môi trường và thói quen sống vì môi trường xanh – sạch - đẹp. Là 
giáo viên giảng dạy môn Hóa học, việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho 
 1 | 34 
 “Một số biện pháp lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường trong môn hóa học THCS” 
 A - PHẦN MỞ ĐẦU 
I - LÝ DO CHỌN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 Trong những năm gần đây, giáo dục bảo vệ môi trường được xem là nhiệm 
vụ vô cùng quan trọng của Nhà nước ta và các nước trên thế giới, bởi lẽ đó là 
việc làm để bảo tồn và phát triển bền vững “cái nôi của nhân loại”. 
 Nghị quyết số 41/ NQ – TƯ ngày 15 tháng 11 năm 2004 của Bộ Chính trị 
về tăng cường công tác bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp 
hóa, hiện đại hóa đất nước và Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ra chỉ thị về 
việc tăng cường công tác giáo dục bảo vệ môi trường, xác định nhiệm vụ trọng 
tâm cho giáo dục phổ thông là trang bị cho học sinh kiến thức, kỹ năng về môi 
trường và bảo vệ môi trường bằng hình thức phù hợp để xây dựng mô hình nhà 
trường xanh – sạch – đẹp. 
 Đất nước ta đang trong thời kỳ phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều 
thành phần vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo 
định hướng xã hội chủ nghĩa, làm cho đời sống nhân dân ngày càng được nâng 
cao. Nhưng bên cạnh đó, có nhiều người do ý thức kém, chỉ chú trọng đến sự 
phát triển của kinh tế, nên đã góp phần làm suy giảm chất lượng môi trường quá 
giới hạn cho phép, đi ngược lại mục đích sử dụng, ảnh hưởng đến sức khoẻ của 
con người và sinh vật. Những tác động của thị trường cũng len lỏi vào trong 
trường học, trong học sinh khiến cho đội ngũ giáo viên và các bậc cha mẹ phải 
hết sức quan tâm, lo lắng như hiện tượng học sinh chưa có ý thức trong giữ gìn 
vệ sinh chung, ăn quà trong lớp, vứt xả rác bừa bãi, không có ý thức trong bảo 
vệ cây xanh, bảo vệ bàn ghế và cơ sở vật chất của nhà trường Đó cũng chính 
là những trăn trở của những người làm giáo dục: Phải làm thế nào? Có biện 
pháp gì để giáo dục cho thế hệ trẻ trở thành những người vừa có tài, vừa có 
đức? Chính vì thế, đòi hỏi ngành giáo dục không những truyền thụ tri thức cho 
học sinh mà còn phải chú trọng đến việc giáo dục cho thế hệ trẻ trở thành những 
người hiểu biết, có lòng nhân ái và là những người có ích cho xã hội. Trong thực 
tế hiện nay khi giáo dục về môi trường có nhiều thuận lợi hơn đó là qua thông 
tin đại chúng, qua tranh ảnh, một số hoạt động trong kinh tế thực tế tác động 
trực tiếp hoặc gián tiếp đến đời sống con người, nên học sinh phần nào cũng có 
sự hiểu biết. Nhưng bên cạnh đó, sự nhận thức về môi trường của một số học 
sinh còn rất yếu kém, một phần do ý thức của các em, một phần là do trong các 
năm vừa qua chưa có sự chỉ đạo thống nhất đưa giáo dục môi trường vào các 
bậc học và chưa có môn học riêng biệt về môi trường, chỉ là sự cập nhật, lồng 
ghép vào trong các môn học như môn văn, sử, địa, giáo dục công dân... nên mức 
 3 | 34 
 “Một số biện pháp lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường trong môn hóa học THCS” 
 - Chưa tạo được mối quan tâm của gia đình, cộng đồng, xã hội và thiếu nguồn 
 tài chính hỗ trợ. 
 - Nhận thức về môi trường của đa số người dân còn hạn chế, chưa tạo ra sự 
 thuận lợi cho giáo dục môi trường. Chưa có thói quen bảo vệ môi trường, 
 xem việc bảo vệ môi trường là việc của xã hội. 
 - Lượng kiến thức trong mỗi tiết học tương đối nhiều, áp lực về mục tiêu nắm 
 kiến thức trọng tâm của bài nên việc giành thời gian cho hoạt động giáo dục 
 môi trường còn hạn chế. 
III – MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 
 - Đề tài này đi vào nghiên cứu những biện pháp để nâng cao hiệu quả và phát 
 huy tích cực việc lồng ghép nội dung giáo dục môi trường trong bài dạy hóa 
 học lớp 8 và 9. Từ đó giúp các em học sinh vừa tiếp thu tri thức, vừa hiểu 
 biết được những vấn đề về môi trường của quê hương, đất nước mình. Có 
 như vậy thì các em mới có ý thức sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, 
 tham gia tích cực vào các hoạt động bảo vệ và cải tạo môi trường, nâng cao 
 chất lượng cuộc sống gia đình, có tinh thần sẵn sàng tham gia xây dựng, bảo 
 vệ quê hương, đất nước và trở thành người công dân hữu ích cho xã hội sau 
 này. 
 - Giúp cho học sinh hiểu rõ được mối quan hệ giữa các kiến thức Hóa học với 
 thực tiễn đời sống, với xu hướng phát triển của xã hội. 
IV – ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 
1. Đối tượng 
 − Tìm hiểu những biện pháp nâng cao hiệu quả của việc lồng ghép nội dung 
 giáo dục bảo vệ môi trường trong bài dạy hóa học lớp 8 và 9 THCS. 
2. Khách thể 
 − Học sinh khối 8,9 và giáo viên dạy môn Hoá ở trường THCS. 
V - NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 
 Để hoàn thành đề tài này tôi đã thực hiện những nhiệm vụ sau đây: 
 − Dựa trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề cơ bản liên quan đến việc lồng ghép 
 nội dung giáo dục môi trường vào dạy học hoá học trong chương trình 
 THCS. 
 − Tìm hiểu nội dung và các biện pháp lồng ghép nội dung giáo dục bảo vệ 
 môi trường vào dạy học hoá học trong chương trình THCS. 
 − Tự rút ra kinh nghiệm sau mỗi giờ lên lớp cũng như sau những tiết dự giờ 
 từ các đồng nghiệp. 
 − Rút ra những kết luận từ việc nghiên cứu đưa vào áp dụng thực tiễn. 
 5 | 34 
 “Một số biện pháp lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường trong môn hóa học THCS” 
 B – NỘI DUNG 
I – TỔNG QUAN 
 1.Giáo dục bảo vệ môi trường là gì? 
 - Những hiểm họa suy thoái môi trường ngày càng đe dọa cuộc sống của loài 
 người và toàn bộ sinh vật trên trái đất. Chính vì vậy việc bảo vệ môi trường 
 là vấn đề sống còn của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc và toàn nhân loại. 
 - Nguyên nhân cơ bản gây ô nhiễm môi trường là do sự thiếu hiểu biết, thiếu ý 
 thức của con người. Giáo dục bảo vệ môi trường là một trong những biện 
 pháp hữu hiệu nhất, kinh tế nhất và có tính bền vững nhất trong các biện 
 pháp để thực hiện mục tiêu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững đất 
 nước. 
 - Giáo dục bảo vệ môi trường là dựa trên những tri thức về môi trường mà 
 hình thành thái độ, ý thức, trách nhiệm và kĩ năng hành động của con người, 
 nhằm bảo vệ môi trường bằng các giải pháp trước mắt và lâu dài. 
 - Thông qua giáo dục bảo vệ môi trường, từng người và toàn thể cộng đồng 
 được trang bị kiến thức về môi trường, năng lực phát hiện và xử lý các vấn 
 đề về môi trường. Giáo dục môi trường còn góp phần hình thành người lao 
 động mới, người chủ tương lai của đất nước. 
 - Giáo dục bảo vệ môi trường không phải ngày một ngày hai mà cả một quá 
 trình lâu dài, không phải chỉ ở học sinh THCS mà ở mọi lứa tuổi, trong suốt 
 cuộc đời. 
 - Giáo dục bảo vệ môi trường trong nhà trường phổ thông nhằm đạt đến mục 
 đích cuối cùng là: Mỗi học sinh được trang bị một ý thức trách nhiệm đối với 
 sự phát triển bền vững của Trái đất, hình thành thái độ, ý thức bảo vệ và giữ 
 gìn tài sản quí giá nhất của nhân loại này. 
2. Lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường vào dạy học là một trong những 
nhiệm vụ quan trọng 
 - Giáo dục bảo vệ môi trường trong trường học có ý nghĩa vô cùng quan trọng 
 nhằm thực hiện chiến lược toàn cầu về bảo vệ Trái Đất : “Cái nôi của nhân 
 loại”, để đảm bảo cho sự phát triển bền vững đồng thời góp phần vào mục 
 tiêu cao cả xây dựng “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”. 
 - Trường học gần khu dân cư, xung quanh có nhiều hàng quán, trong khi ý 
 thức bảo vệ môi trường của một số em học sinh, nhân dân gần trường học và 
 7 | 34 
 “Một số biện pháp lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường trong môn hóa học THCS” 
 đề môi trường như một nguồn lực để sinh sống, lao động và phát triển của 
 mỗi cá nhân, toàn thể cộng đồng, mỗi quốc gia và cả quốc tế. 
 - Khi đã có những hiểu biết cần thiết về môi trường, bảo vệ môi trường là một 
 vấn đề cấp thiết sẽ giúp cho học sinh hình thành những kĩ năng, phương pháp 
 hành động để nâng cao năng lực lựa chọn phong cách sống, tích hợp với việc 
 sử dụng hợp lý, hiệu quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên, có thể tham gia 
 một cách hiệu quả các phong trào bảo vệ môi trường. 
3. Vai trò của việc lồng ghép giáo dục môi trường vào dạy học Hóa học 
 - Bộ môn hóa học giúp các em từ chỗ nghiên cứu tính chất của chất, sự tạo 
 thành chất mới, các quy luật biến đổi chất sẽ rút ra được mối liên hệ phát sinh 
 giữa các sự vật, giải thích được bản chất của các quá trình xảy ra trong tự 
 nhiên, trong sản xuất và trong đời sống liên quan đến môi trường. Thông qua 
 các bài học đa dạng, giáo viên có thể gửi gắm các thông điệp phong phú về 
 giữ gìn và bảo vệ môi trường, giúp các em lĩnh hội kiến thức về giáo dục môi 
 trường một cách tự nhiên, sinh động và hiệu quả. Bên cạnh đó còn làm mới 
 lạ nội dung bài học, giúp học sinh có hứng thú tìm tòi kiến thức mới, tránh 
 tình trạng khô khan, nhàm chán do đặc thù của bộ môn. 
 - Khi lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường không nhất thiết phải nhắc tới câu 
 từ môi trường hay bảo vệ môi trường, chỉ cần nêu ra những hành động, 
 những việc làm có lợi cho môi trường là đủ. 
II - THỰC TRẠNG KHI LỒNG GHÉP GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI 
TRƯỜNG TRONG MÔN HÓA HỌC TẠI TRƯỜNG THCS 
 1. Thuận lợi 
 - Các giáo viên đã chú ý đưa vấn đề giáo dục môi trường vào trong bài soạn, 
 các phương tiện để giáo dục nhiều hơn đó là qua thông tin đại chúng, sách 
 báo, tranh ảnh Đặc biệt là sự quan tâm của nghành, của nhà trường 
 trongviệc tích hợp vấn đề môi trường vào chương trình. 
 2. Khó khăn 
 - Vấn đề môi trường không phải là môn học chính, nên đa số giáo viên chú 
 trọng nội dung của bài học và quĩ thời gian dành cho việc tích hợp còn ít nên 
 đôi khi thiếu thời gian, giáo viên bỏ qua khâu này. 
 - Tình trạng giáo viên dạy chay không nghiên cứu tìm hiểu số liệu, tranh 
 ảnh để minh hoạ cho bài học, chưa có sự nghiên cứu đầy đủ về phương 
 thức thực hiện và cũng như tài liệu giảng dạy về giáo dục môi trường, làm 
 cho tiết học kém hấp dẫn và không mang tính thuyết phục nên giáo dục cho 
 9 | 34