SKKN Một vài kinh nghiệm lồng ghép ca dao, tục ngữ tạo hứng thú học tập cho học sinh ở môn Địa lí THCS

 Một vài kinh nghiệm lồng ghép ca dao, tục ngữ tạo hứng thú học tập cho học sinh ở môn Địa lí THCS
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 PHÒNG GD&ĐT KRÔNG ANA
 TRƯỜNG THCS BUÔN TRẤP
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 TÊN ĐỀ TÀI: 
 MỘT VÀI KINH NGHIỆM 
 LỒNG GHÉP CA DAO, TỤC NGỮ TẠO HỨNG THÚ 
 HỌC TẬP CHO HỌC SINH Ở MÔN ĐỊA LÍ THCS
 Họ và tên tác giả: Hoàng Thị Hoan
 Đơn vị công tác: Trường THCS Buôn Trấp
 Trình độ đào tạo: Đại học sư phạm
 Môn đào tạo: Địa lí
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Trường THCS Buôn Trấp - GV: HoàngKrông Thị An aHoan, thán g 3 n ă m 2 0 1 6 - 1 -
 a Một vài kinh nghiệm lồng ghép ca dao, tục ngữ tạo hứng thú học tập cho học sinh ở môn Địa lí THCS
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 MỘT VÀI KINH NGHIỆM LỒNG GHÉP CA DAO, TỤC NGỮ TẠO HỨNG 
 THÚ HỌC TẬP CHO HỌC SINH Ở MÔN ĐỊA LÍ THCS
 I. Phần mở đầu
 1. Lí do chọn đề tài
 Hướng đổi mới của phương pháp dạy học hiện nay là tích cực hoá hoạt động học 
tập của học sinh, khơi dậy và phát huy khả năng tự học nhằm hình thành cho học sinh 
tính độc lập sáng tạo, nâng cao khả năng phát hiện và giải quyết vấn đề, rèn luyện kĩ 
năng vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn, tác động đến tình cảm đem lại niềm tin, 
hứng thú học tập cho học sinh. Chương trình sách giáo khoa mới hiện nay đã thể hiện 
cách học mới của học sinh. Từ những hình ảnh trực quan sinh động đến tư duy trừu 
tượng đến thực tiển hình thành nên khái niệm, quy luật, mối liên hệ nhân quả ... để tìm 
ra kiến thức bài học. Điều đó đòi hỏi người giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy 
học phù hợp với nội dung sách giáo khoa hiện hành. Thực tế hiện nay ở các trường 
THCS, việc thực hiện giảng dạy theo phương pháp mới còn nhiều điều trăn trở. Đối với 
bộ môn Địa lí hiện nay, nội dung sách giáo khoa không những đòi hỏi người giáo viên 
phải nghiên cứu kĩ, phải đổi mới hình thức kiểm tra đánh giá học sinh, phải sử dụng có 
hiệu quả các phương pháp dạy học, phải có sự kết hợp nhuần nhuyển, có sự tích hợp 
các phương pháp dạy học lúc đó hiệu quả tiết dạy mới đạt như mong muốn. Song làm 
thế nào để hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức trong môn Địa lí được nhớ lâu, hứng 
thú trong học tập, đạt hiệu quả cao. Sự hứng thú học tập của học sinh là một trong 
những yếu tố quyết định đến chất lượng dạy và học. Nhìn chung người học có hứng thú 
học tập hay không là do mối quan hệ tương tác của người dạy đối với người học.
 Trong trường học hiện nay đa số các em học sinh ít quan tâm đến môn địa lí vì các 
em nghĩ đây là môn học phụ, thuộc lĩnh vực khoa học xã hội nhưng lại là môn khó 
thăng tiến trong xã hội và vì môn học thuộc lòng nên dẫn đến học sinh ngại học. Điều 
đó làm cho học sinh không có hứng thú trong học tập, ngại trau dồi kiến thức về địa lí. 
Việc học đối phó, miễn cưỡng học sinh chỉ tiếp thu được lượng kiến thức rất ít, không 
bản chất, vì thế dễ quên. Kết quả là điểm kiểm tra thấp, hiệu quả học tập chưa cao.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Trường THCS Buôn Trấp - GV: Hoàng Thị Hoan - 3 - Một vài kinh nghiệm lồng ghép ca dao, tục ngữ tạo hứng thú học tập cho học sinh ở môn Địa lí THCS
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 - Hướng dẫn học sinh sưu tầm ca dao, tục ngữ ở nhà để chuẩn bị cho bài dạy sau
 + Là học sinh khối 6,8 Trường THCS Buôn Trấp
 + Năm học: 2014 - 2015: Từ lớp 6A1,2,3, lớp: 8A 1,2,3,4,5,6,7,8
 5. Phương pháp nghiên cứu: 
 - Phương pháp quan sát
 - Phương pháp trải nghiệm thực tế
 - Phương pháp nghiên cứu tài liệu.
 - Thông qua kinh nghiệm thực hiện giảng dạy đối với Chương trình đổi mới SGK 
bậc THCS 
 II. Phần nội dung
 1. Cơ sở lý luận
 Để góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục, đào tạo học sinh thành những con 
người tích cực, năng động và sáng tạo có khả năng tiếp thu những tri thức hiện đại và 
biết vận dụng những tri thức đó vào cuộc sống thì việc hướng dẫn học sinh tìm hiểu 
các câu ca dao, tục ngữ liên quan đến bài học đóng vai trò rất quan trọng.
 Luật giáo dục, điều 28.2 đã ghi ‘‘Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy 
tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS; phù hợp với đặc điểm của từng lớp 
học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức 
vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS’’
 Yêu cầu của việc đổi mới phương pháp dạy học giáo viên cần vận dụng các 
phương pháp soạn giảng cho phù hợp để đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS, từ 
đó có thể phát huy tính tự giác tích cực của học sinh.
 Việc dạy học Địa lí nói chung cần đảm bảo các nguyên tắc giáo dục, đây là các 
luận điểm có tính chất chỉ đạo, những quy định, yêu cầu cơ bản mà người giáo viên cần 
phải tuân thủ để mang lại hiệu quả cao nhất trong quá trình dạy học. Việc sử dụng, áp 
dụng các câu ca dao tục ngữ phù hợp với từng phần nội dung kiến thức môn Địa lí
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Trường THCS Buôn Trấp - GV: Hoàng Thị Hoan - 5 - Một vài kinh nghiệm lồng ghép ca dao, tục ngữ tạo hứng thú học tập cho học sinh ở môn Địa lí THCS
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 + Để thực hiện cho một tiết dạy có vận dụng ca dao, tục ngữ một cách hiệu quả 
người giáo viên cũng cần đầu tư nhiều thời gian, công sức, kỹ năng vận dụng, nhận xét, 
đánh giá.
 + Tính tự giác tìm hiểu ca dao, tục ngữ của học sinh chưa cao..
 2.2. Thành công, hạn chế
 - Thành công: Đa số học sinh ý thức được việc vận dụng ca dao, tục ngữ để 
nâng cao kiến thức là nhiệm vụ của mỗi cá nhân nên đa số các em tự học tự rèn tốt, 
chất lượng giáo dục, kết quả học tập ngày một nâng cao.
 - Hạn chế: Khả năng vận dụng kiến thức liên quan để tìm hiểu kiến thức còn hạn 
chế, học sinh chưa thật tự giác trong sưu tầm.
 2.3. Mặt mạnh- mặt yếu
 - Mặt mạnh: Giáo viên đa số có tay nghề vững vàng việc lồng ghép tạo hứng thú 
tiết học đạt hiệu quả cao.
 Học sinh có lực học khá giỏi các em sưu tầm, lồng ghép vào bài học rất nhanh, 
sát thực tế bài học hơn.
 - Mặt yếu: Một số giáo viên trẻ chưa có nhiều kinh nghiệm trong việc vận dụng 
lồng ghép nên còn mang tính áp đặt, đối phó.
 Một số ít học sinh ít suy nghĩ, tìm hiểu các câu ca dao, tục ngữ chưa sát trọng 
tâm bài học
 2.4. Nguyên nhân, các yếu tố tác động 
 Sự thành công trong việc sử dụng ca dao, tục ngữ là nhà trường có đội ngũ giáo 
viên đầy năng lực, nhiệt huyết. Đa số các em học sinh chăm ngoan, chịu khó tìm tòi, 
học hỏi.
 Nhà trường có nhiều điều kiện thuận lợi để hỗ trợ cho giáo viên trong giảng dạy 
như trang bị phòng máy chiếu, mạng Internet... 
 2.5. Phân tích đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Trường THCS Buôn Trấp - GV: Hoàng Thị Hoan - 7 - Một vài kinh nghiệm lồng ghép ca dao, tục ngữ tạo hứng thú học tập cho học sinh ở môn Địa lí THCS
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 Những giải pháp biện pháp được nêu trong đề tài nhằm mục đích giúp học sinh 
hiểu sâu kiến thức hơn và mang lại hiệu quả cao trong môn học.
 3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp.
 Nói chung tục ngữ, ca dao là thi ca truyền miệng mô tả phong tục tập quán, về 
thời tiết, khí hậu, những kinh nghiệm thiên văn học của người xưa, là những câu nói 
đúc kết kinh nghiệm của dân gian về mọi mặt như: tự nhiên, lao động sản xuất và xã 
hội, là những nhận xét giải thích của nhân dân về các hiện tượng của tự nhiên liên quan 
đến thời tiết, khí hậu 
 Với đặc điểm ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ, có nhịp điệu, có hình ảnh những câu tục 
ngữ được hình thành từ cuộc sống thực tiễn, trong đời sống sản xuất và đấu tranh của 
nhân dân, do nhân dân trực tiếp sáng tác; được tách ra từ tác phẩm văn học dân gian 
hoặc ngược lại; được rút ra tác phẩm văn học bằng con đường dân gian hóa những lời 
hay ý đẹp cụ thể tôi áp dụng một số ví dụ sau trong quá trình giảng dạy:
 * Sử dụng ca dao, tục ngữ để khai thác kiến thức mới
 Để cho tiết học sinh động và lôi cuốn hơn, giáo viên cần phải đa dạng hóa phương 
pháp trong môn học này. Đa dạng hóa phương pháp thể hiện ở việc chúng ta biết cách 
tổ chức những hoạt động học tập thích hợp và thu hút học sinh tham gia. Những kiến 
thức trọng tâm trong bài được minh họa bằng những câu ca khắc họa những hình ảnh 
cụ thể giữa đời thường sẽ làm cho học sinh khắc sâu hơn. Trong dạy học kiến thức mới, 
giáo viên phải sáng tạo trong phương pháp dạy học phát huy tính chủ động, tích cực, tự 
giác của học sinh. Chú trọng rèn luyện phương pháp tư duy, tạo niềm tin sự hứng khởi, 
thái độ tự tin trong học tập. Giáo viên có thể kết hợp nhiều phương pháp khác nhau để 
tạo không khí hào hứng cho học sinh như giao nhiệm vụ cho từng cá nhân hoặc kết hợp 
việc làm theo nhóm, tổ chức chơi trò chơi. Học sinh thảo luận, chọn lựa sau đó phát 
biểu ý kiến của mình để khắc sâu nội dung bài học.
 Ví dụ 1: Khi dạy bài 8 – Tiết 10 – Địa lí 6:
 Sự chuyển động của Trái Đất Quanh mặt trời
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Trường THCS Buôn Trấp - GV: Hoàng Thị Hoan - 9 - Một vài kinh nghiệm lồng ghép ca dao, tục ngữ tạo hứng thú học tập cho học sinh ở môn Địa lí THCS
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức mới học để giải thích ?
 “Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng”
 Việt Nam nằm trong vùng nội chí tuyến bán cầu bắc. Tháng 5 âm lịch của Việt 
Nam tương ứng là tháng 6 dương lịch. Tháng 6 dương lịch bán cầu bắc là mùa hè.
 Ngày 22/6 hàng năm, tia bức xạ mặt trời chiếu vuông góc với tiếp tuyến bề mặt 
Trái Đất tại chí tuyến bắc (23 o27’B) nên thời gian chiếu sáng ở nửa cầu bắc dài. Càng 
về phía Cực Bắc ngày càng dài, đêm càng ngắn, nên có hiện tượng ngày dài, đêm ngắn.
 Vào ngày 22/12 (tháng 10 âm lịch), Mặt trời chuyển động biểu kiến về chí tuyến 
Nam và vuông góc tại bề mặt đất tại tiếp tuyến 23 o27’N (Chí tuyến Nam) thì ở bán cầu 
nam lúc này ngày dài đêm ngắn và ở bán cầu bắc hiện tượng ngày ngắn - đêm dài nên 
có câu “Ngày tháng mười chưa cười đã tối”
 Ví dụ 3: Dạy bài 32 – Tiết 36 – Địa lí 8: 
 Các mùa khí hậu và thời tiết ở nước ta
 Với nội dung kiến thức mục 2: Mùa gió tây nam từ tháng 5 đến tháng 10 ( mùa 
hạ). Tôi lồng ghép câu:
 “Kiến đen tha trứng lên cao,
 Thế nào cũng có mưa rào rất to.
 Kiến bò từ dưới lên cao
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Trường THCS Buôn Trấp - GV: Hoàng Thị Hoan - 11 -